چرا به شب یلدا «شب چله» هم می گویند و دلیل هندوانه خوردن در این شب چیست؟
دیگر چیزی تا شب یلدا باقی نمانده است، طولانی ترین شب سال و یکی از کهن ترین جشن های ایرانی که جایگاه ویژه ای در فرهنگ کشورمان دارد.
چرا به شب یلدا «شب چله» هم گفته می شود؟
شب یلدا درواقع آغاز اولین دوره (چهل‌روزه) فصل زمستان است و به همین دلیل به آن شب چله نیز گفته می‌شود. شب چله نام دیگر شب یلدا است. به‌طورکلی ایرانیان قدیم در هر سال، ۳ چله را گرامی می‌داشتند که شامل ۱ دوره چهل روزه در تابستان و ۲ دوره چهل روزه در زمستان می‌شد.
چله تابستان که با نام “چله تموز” نیز شناخته می‌شود، برابر با چهل روز اول تابستان است. طبق رسوم ایران باستان، روز ۱ تیرماه (بلندترین روز سال)، آغاز چله تموز می‌باشد و تا ۱۰ مرداد ادامه دارد. چله تموز نیز همچون شب یلدا از اهمیت ویژه‌ای نزد ایرانیان برخوردار بود.
دو دوره چله زمستانی با عنوان چله بزرگ و چله کوچک شناخته می‌شوند. چله بزرگ از ۱ دی‌ماه تا ۱۰ بهمن شامل چهل روز کامل و چله کوچک نیز از ۱۱ تا ۳۰ بهمن شامل بیست روز و بیست شب است که درمجموع چهل روز و شب می‌شود. شب یلدا در واقع شب آغازین چله بزرگ و مابین آخرین روز پاییز و اولین شب زمستان می‌باشد.
واژه یلدا یعنی چه و از کجا آمده‌است؟
واژه Yaldā از مسیحیان سریانی زبان گرفته شده‌است. طبق لغت‌نامه دهخدا، یلدا واژه‌ای سریانی و به معنای تولد است و ازآنجاکه شب چله با میلاد مسیح همزمان است، به آن شب یلدا نیز می‌گویند. اما واژه “یلدا” چطور وارد زبان فارسی شده؟
در قرن اول میلادی، تعداد زیادی از مسیحیان شرقی در قلمرو اشکانیان و ساسانیان ساکن شدند. در این دوره، ایرانیان با “یلدای مسیحیان نسطوری” آشنا می‌شوند. یلدا در زبان سریانی (گویش ارامی میانه) به معنای “تولد” است و مسیحیان سریانی این واژه را برای کریسمس به‌کار می‌بردند. ازاینجا بود که نام یک جشن مسیحی وارد فرهنگ غیرمسیحی شد و ازآنجاکه با شب چله مترادف بود، به‌تدریج ایرانیان نیز برای توصیف آخرین شب پاییز از هردوی این واژه‌ها استفاده کردند.
چرا شب یلدا هندوانه می خوریم؟
خانواده های ایرانی در شب یلدا به دور هم جمع می شوند و با انجام کارهایی همچون خوردن آجیل و شیرینی و میوه هایی مانند انار و هندوانه، شاهنامه خوانی و گرفتن فال حافظ آن را جشن می گیرند.
هندوانه یکی از ارکان اصل‍ی سفره شب یلدا است، اما چرا هندوانه؟
برخی بر این باور هستند که خوردن این میوه برای جلوگیری از بیمار شدن در زمستان مفید است. در حقیقت باور بر این است که اگر مقداری هندوانه در شب یلدا بخورید، در سراسر زمستان طولانی، سرما و بیماری بر شما غلبه نخواهد کرد و این باور، با خواص بی شمار هندوانه که سرشار از ویتامین های A و B و C است، مطابقت دارد.
برخی دیگر نیز معتقد هستند که هندوانه یادآور گرمای تابستان و حرارت است و خوردن آن در شب یلدا می‌تواند نشانه دوستی، عشق و آبادانی و شروعی گرم برای زمستان باشد.
منبع: روزیاتو
