آیا هنوز در عصر دایناسورها زندگی می‌کنیم؟
عصر دایناسورها آنطور که به نظر می‌رسد هم به پایان نرسیده و هنوز دایناسورها اطراف ما زندگی می‌کنند. اما این دایناسورها در دوران مدرن کدام حیوانات هستند؟
اگر به جزیره دایناسورها متعلق به یک بشردوست ثروتمند سفر کنید و با یک شترمرغ مواجه شوید، بدون شک احساس می‌کنید فریب خورده‌اید! شاید به اندازه تیرانوسوروس رکس ترسناک نباشد، اما از لحاظ فنی بالاخره پرندگان هم از دایناسورها هستند.
براساس مستندات علمی «مرغ شگفت انگیز» یکی از اولین پرندگان تاجی بود که از تبار دایناسورها ظهور کرد و درست قبل از انقراض ۶۶ میلیون سال پیش، زندگی می‌کرد. چیزی که آن را به یکی از قدیمی‌ترین پرندگان شناخته شده تبدیل می‌کند این است که یک جد مشترک با تمام پرندگان زنده امروز داشته. اگر چنین باشد، آیا «عصر دایناسورها» واقعا هنوز به پایان نرسیده؟
همه پرندگان دایناسور هستند، اما همه دایناسورها به پرنده تبدیل نشدند
اگر در حالی که یک مجسمه از برکیوسوروس را در دست دارید به یک کبوتر فکر کنید، تصور اینکه پرندگان دایناسور بوده‌اند خنده‌دار به نظر می‌رسد. غول‌های گیاه‌خوار گردن دراز از گروه دایناسورهای «ساروپودمورف» هستند که یکی از سه شاخه اصلی دایناسورها محسوب می‌شود. همچنین شاخه دیگری به نام «اورنیتیسیا» یا پرنده کفلان وجود دارد و نکته جالب اینجاست که این گروه نیز پرندگان را شامل نمی‌شود.
حالا نگاهی به شاخه سوم یعنی «تروپود» یا ددپایان بیندازیم تا ایده «پرندگان هم دایناسور هستند» جالب‌تر شود. در میان این گروه متنوع از جانوران دوپا که به معنای راه رفتن روی دو پا درست مانند یک کبوتر است، گروهی به نام «تیرانوراپتوران» وجود دارد. همین گروه شامل تیرانوسوروس رکس در کنار بسیاری دیگر از گروه‌ها و گونه‌های تروپود می‌شود.
یکی از این گروه‌ها «آویس» است؛ گروه تاجداران از مهره داران خونگرم که شامل پرندگان و نزدیک‌ترین خویشاوندان آن‌ها می‌شود. یکی از قدیمی‌ترین اعضای این گروه «آرکئوپتریکس» است؛ یک دایناسور کوچک پرنده که به عنوان پرنده نیز شناخته می‌شود. آرکئوپتریکس را به‌عنوان پیوندی میان خزندگان و پرندگان دسته بندی کرده‌اند و یکی از مهم‌ترین اکتشافات فسیلی در تاریخ دیرینه شناسی به شمار می‌آید.
با ادامه مسیر در شاخه خانوادگی آویس، به «آنسریفورم‌ها» یا غازسانان می‌رسیم که بیشتر به‌عنوان پرندگان آبزی شناخته می‌شوند. به علاوه، «گالیفورم‌ها» یا ماکیان سانان که شامل پرندگان شکاری مانند قرقاول‌ها و مرغ‌ها هستند. در نهایت به «نئووایز» یا نوپرندگان می‌رسیم؛ گروهی با تنوع شگفت انگیز تقریبا شامل تمام پرندگان زنده دیگر است که به ذهن شما خطور می‌کند. البته به جز راتیت یا سینه پهن‌ها که پرندگان بی‌پرواز، گردن‌دراز و بزرگ جثه هستند.
این درخت خانوادگی را به آسانی نمی‌توانیم تصور کنیم. خوشبختانه دکتر جینگ مای اوکانر، دیرینه شناس موزه فیلد، زحمت ترسیم آن را روی تخته سیاه برای برنامه WTTW کشیده است. اگر آن نمایش تخته گچی را دنبال کنید، کاملا واضح می‌بینید که بله، پرندگان دایناسور هستند!
حیواناتی که شبیه هم هستند، کنار هم می‌مانند
آن کشف شگفت‌انگیز آرکئوپتریکس در سال ۱۸۶۱ نخستین بار بود که یک دایناسور پرنده با پر را کشف کردند. با این حال، اکنون می‌دانیم که پرها منحصر به این گروه نبودند. نخستین دایناسورها پردار غیر پرنده را در سال ۱۹۹۶ کشف کردند؛ زمانی که هنوز بحث می‌کردیم آیا پرندگان دایناسور هستند یا نه؟ این دایناسور سینوسوروپتریکس (چینی خزنده بال) نام داشت؛ یک دایناسور کمپسوناتوس (شبیه دایناسورهای کوچک سبز در پارک ژوراسیک) که در گروه آویس قرار نمی‌گرفت. همین کشف توانست آن استدلال کوچک که «پرندگان دایناسور نیستند» را کاملا باطل کند.
سرانجام جهان پیوند ملموسی پیدا کرد که به آن اشاره کند و بگوید ببینید! پر روی بدن یک دایناسور!
در دنیای مدرن، پرها منحصر به پرندگان هستند. ما آن‌ها را در جای دیگری از قلمرو حیوانات پیدا نمی‌کنیم؛ اما حالا می‌توانیم ببینیم که پرندگان این پرهای خود را از عصر دایناسورها به ارث برده‌اند.
اولین فسیل دارای پروتوفیبرهایی بود که بیشتر شبیه مو به نظر می‌رسیدند. پرهای مدرن ساختار پیچیده‌ای از شاخه‌ها، شاخه‌های کوچک‌تر و قلاب‌هایی دارند که امکان جدا شدن و دوباره بسته شدن پرها را فراهم می‌کنند. پروتوفیبرها در گذشته به این اندازه پیچیده نبودند و تنها یک شاخه از یک پرداشتند.
آن‌ها خیلی شبیه به چیزی نبودند که امروز به عنوان پر می‌شناسیم. بنابراین در زمان کشف آن‌ها مردم بحث می‌کردند که آیا به‌عنوان پر محسوب می‌شوند یا خیر. دو سال بعد، فسیل دایناسور تروپود کائودیپتریکس را توصیف کردند. به گفته دانشمندان، نزدیکی بیشتری به پرندگان نسبت به سینوسوروپتریکس داشت و دارای پرهای مدرن بود.
ویژگی منحصر به فرد پرندگان چیست؟
وقتی همه این «ویژگی‌های شبیه به پرنده» تنها در میان تروپودها ظهور کرده‌اند، خط تفکیک میانشان کجاست؟ در کجای درخت حیات، تروپودهای شبیه پرنده به پرندگان واقعی تبدیل می‌شوند؟
باید به یاد داشته باشیم که مفهوم گونه‌ها تا حدی یک ساختار انسانی است. می‌توانیم این گروه‌ها را فقط بر اساس اطلاعات در دسترس خودمان بسازیم و این کار هنگام مواجهه با حیوانات منقرض شده بسیار سخت‌تر می‌شود. بیشتر به بررسی ویژگی‌های مشترک بستگی دارد؛ اما هرچه به خط مرز نزدیک‌تر شوید موضوع گیج کننده‌تر هم می‌شود.
برای مثال، کائودیپتریکس را در نظر بگیرید. این دایناسور یک اویراپتوروسور و از اولین دایناسورهای پرداری بود که می‌گویند تخم‌های رنگارنگ خود را جوجه‌کشی می‌کرد. اویراپتوروسور در این دو ویژگی بسیار شبیه به پرندگان بود. از سوی دیگر، این دایناسور دم بلند و دندان داشت اما قادر به پرواز نبود. پس آن‌چنان هم شبیه به پرنده نبود!
واقعیت این است که تفکیک‌های ما با آنچه در فرایند تکامل رخ می‌دهد، همخوانی ندارند. در طبیعت، گونه‌ها به طور ناگهانی از یک نوع به نوع دیگری تبدیل نمی‌شوند. زمانی پرواز به عنوان یک معیار تعیین کننده برای حد مرز بین دایناسورها و پرندگان استفاده می‌شد؛ اما اکنون می‌دانیم که پرواز چندین بار در میان دایناسورها ظاهر شده است.
اوکانر می‌گوید سوال «چه معیاری یک پرنده را به پرنده تبدیل می‌کند؟» یکی از پیچیده‌ترین پرسش‌های دیرینه شناسی است که می‌توانید بپرسید. ما با این وجود سوال را همچنان مطرح کردیم.
دانشمندان درباره پرندگان و دایناسورها چه می‌گویند؟
مای اوکانر به خبرگزاری علمی IFLScience در این باره گفت:
وقتی به پیشینه فسیلی نگاه می‌کنید، اساسا با مشکلی روبرو هستید که نمی‌توانید به‌طور دقیق بگویید چه چیزی یک پرنده را به پرنده تبدیل می‌کند. مخصوصا زمانی که به دایناسورهای غیر پرنده و همچنین پرندگان اولیه نگاه می‌نگرید. می‌بینید که بیشتر ویژگی‌های شبیه به پرندگان امروزی، در واقع ویژگی‌هایی بودند که در دایناسورهای غیر پرنده اما بسیار نزدیک به پرندگان وجود داشتند. پرندگان این ویژگی‌ها را به ارث بردند، بنابراین این ویژگی‌ها منحصر به پرندگان نیستند.
بخش زیادی از تکامل پرندگان در درون تروپودها رخ داد. این ویژگی‌ها در تمام دایناسورها وجود نداشتند، بلکه در تروپودها تکامل پیدا کردند و در تروپودهایی که نزدیک‌ترین خویشاوندان پرندگان هستند متمرکز شدند. شما تخم‌های رنگی یا پرهایی که آرایشی شبیه به بال تشکیل می‌دهند را در تیرانوسوروس که کمی از نظر تبار دورتر است، نخواهید دید.
از آن سو اگر به دایناسورهایی که واقعا به پرندگان نزدیک هستند نگاه کنید، می‌بینید آن‌ها تخم‌های رنگی و پرهایی مانند پرندگان مدرن داشتند که آرایش‌های کوچک شبیه بال را تشکیل می‌دادند. هرچند نمی‌دانیم آن‌ها برای چه منظوری از آن بال‌ها استفاده می‌کردند.
نتیجه اینکه تکامل پرندگان چیزی است که هم در دایناسورها رخ داده و هم در جریان تکامل منحصر به فرد پرندگان در دوره کرتاسه طی ۹۰ میلیون سال اتفاق افتاده است.
آیا ما هنوز در عصر دایناسورها زندگی می‌کنیم؟
پاسخ این سوال به این موضوع بستگی دارد که شما تسلط گونه‌ها را بر اساس تنوع یا تاثیرگذاری اندازه گیری کنید. با توجه به کسی که در سناریوی اخیر مسئول است، می‌دانیم کدام پاسخ را ترجیح می‌دهیم.
در ادامه اوکانر گفت:
پستانداران زمانی که برای اولین بار در دوران ژوراسیک ظاهر شدند، تنوع بسیار کمتری داشتند. در دوران کرتاسه موفق‌تر عمل کردند، اما در عین حال پرندگان حداقل تعدادشان دو برابر دایناسورها و شاید هم بیشتر از آن‌ها بوده است. علم دیرینه شناسی تخمین می‌زند که حدود ۴۰۰۰ گونه پستاندار وجود دارد. تخمین محافظه کارانه برای تنوع پرندگان حدود ۱۱۰۰۰ است، اما تخمین‌های دیگری وجود دارند که حتی بیشتر از دو برابر این رقم هستند.
اوکانر ادامه داد:
اگر تنوع را به عنوان یک نشانگر اصلی موفقیت در نظر بگیرید، پس از نظر فنی دایناسورها هنوز موفق‌ترین و متنوع‌ترین گروه آمینیوت یا آب پرده داران در سیاره ما هستند. از نظر تاثیر، شاید بتوانید استدلال کنید که انسان‌ها تاثیر بیشتری گذاشتند و این اثرگذاری لزوما مثبت نبوده. از نظر آنچه که واقعا اکوسیستم‌های ما را تشکیل می‌دهد و تنوع گونه‌ها، دایناسورها را هنوز گونه غالب می‌دانیم.
این مقاله را نخستین بار مجله دیجیتال CURIOUS، در شماره 24 خود منتشر کرد.
در گجت نیوز بخوانید: طول عمر دایناسورها معمولا چقدر بوده است؟ کشف فسیل یک دایناسور عجیب که به لوکی خدای نورس شباهت دارد اگر دایناسورها نبودند شاید عمر انسان به ۲۰۰ سال می‌رسید؛ اما چطور؟ کشف دلیل انقراض دایناسورها با مدل‌های هوش مصنوعی
