معمای مقبرۀ هزارسالۀ زنی که با «سلاح» دفن شده است
فرادید| تیمی از باستان‌شناسان به رهبری بالاز تیهانی از دپارتمان انسان‌شناسی زیستی و دپارتمان باستان‌شناسی دانشگاه سگد و گروه باستان‌شناسی مؤسسه‌ی تحقیقات مجارستان، قدمت نخستین گور یک زن با سلاح را در گورستان شارتودواری هیزوفولد در شهرستان هایدو-بیهار در مجارستان به قرن ۱۰، یعنی دوره فتح مجارستان نسبت دادند.
به گزارش فرادید، از استپ‌های اوراسیا، مایگارها (یا مجارها) حدود سال ۸۳۰ پس از میلاد به منطقه دانوب پایین مهاجرت کردند. در اواخر قرن نهم یا اوایل قرن دهم، آن‌ها به حوزه کارپات رسیدند. پادشاهی مجارستان در پایان قرن دهم تأسیس شد، پس از اینکه آن‌ها به سرعت کنترل منطقه را به دست گرفتند. در حوضه کارپات و در نبردها در بسیاری از سایر نقاط اروپا، کمانداران سواره مجارستانی در این دوره شهرت بسیاری به دست آوردند. از این دوره زمانی، پیدا کردن محل دفن جنگجویانی با سلاح‌های مختلف، مانند کمان، تیر، تیردان، کمان‌دان، تبر، نیزه، قداره، با قبضه، شمشیر و شمشیر با دسته قداره طبیعی است.
با این همه، یافتن گورهای زنانه همراه با سلاح، همیشه موضوعی است که مورد توجه و بحث فراوان محققان و عموم مردم بوده است. تفسیر این گورها دشوار است، چون یافتن سلاح در محل دفن یک زن، به طور خودکار آن زن را با یک جنگجو برابر نمی‌کند.
باستان‌شناسان دو تجزیه و تحلیل مورفولوژیکی و ژنتیکی انجام دادند تا مطمئن شوند فرد مدفون زن است. با وجود اینکه اسکلت خوب حفظ نشده بود، جمجمه و نشانگرهای ژنتیکی نواحی مختلف بدن نشان می‌داد فرد مدفون یک زن است.
الف) تصویر سایه‌نما از اسکلت SH-63 ب) تصویرسازی تدفین بر اساس داده‌های باستان‌شناسی و مردم‌شناسی
این مطالعه روی مقبره شماره ۶۳ متمرکز است که بین سال‌های ۱۹۸۳ و ۱۹۸۵ حفاری شد، اما حالا با استفاده از روش‌های جدید میان‌رشته‌ای به طور کامل بررسی شده است. فهرست گورنهاده‌های SH-63 کم و بیش ساده، اما منحصر به فرد بود. یک تیردان، تکه‌های تیر، یک حلقه موی نقره‌ای، مهره‌های شیشه‌ای و مهره‌های سنگی نیمه‌قیمتی از جمله اشیائی بودند که در این گور یافت شدند و دلیل تمایز آن بودند. افزون بر این‌ها، یک کمان با پلاکی از جنس شاخ نیز در گور یافت شد.
تعیین جنسیت SH-63 با روش‌های مورفولوژیکی به دلیل وضعیت نه چندان خوب اسکلت، به ویژه قسمت لگن، چالش‌برانگیز بود. در مطالعات قبلی، به نظر می‌رسید جمجمه برخی ویژگی‌های زنانه را دارد، اما این حدسیات برای تعیین جنسیت جمجمه کافی نبود. فرآیند پتروزال استخوان تمپورال، یک دندان و مواد ژنتیکی همگی توسط تیهانی و همکارانش استخراج شد. هر سه مورد نشان دادند فرد مدفون زن بوده و نمونه بخش خاره‌ای استخوان گیجگاهی شواهد کافی برای رد احتمال مرد بودن فرد ارائه داد.
باستان‌شناسان زنانی که در گذشته با اسلحه دفن شده بودند، مانند دوران سرمتی‌ها و آوارها را در این منطقه کشف کرده‌اند. این گورها حاوی یک اسلحه یا طلسم بودند، اما سرباز بودن زنان را ثابت نمی‌کردند. اما گور SH-63 مربوط به دوره فتح مجارستان متمایز است و نمایانگر ترکیبی متمایز از جنسیت، گورنهاده‌ها و پیچیدگی اجتماعی است.
آثار یافت‌شده در گور شماره ۶۳:۱: نوک تیر، زنگ، حلقه موی نقره‌ای، یک رشته مهره، قطعاتی از زنگ و بشقاب کمانی از جنس شاخ
منحصربه‌فرد بودن این یافته با چیدمان غیرمعمول اشیاء و موقعیت کمی کج‌شده‌ی بدن که برای گورستان‌های آن دوران غیرمعمول است، بیشتر شده است. به گفته محققان، پیش از این هرگز گور زنی با مجموعه کاملی از سلاح‌ها در این منطقه ثبت نشده بود، بنابراین این پرسش مطرح می‌شود که نقش زنان در جامعه‌ی مجارستان در زمان فتح چه بوده است.
مترجم: زهرا ذوالقدر
