7 ماجرای علمی بحث برانگیز که در سال 2024 اتفاق افتاد
از یک تکه پارچه متعلق به اسکندر مقدونی تا تصویری از سیاه‌چاله مرکزی کهکشان، به هفت ماجرای علمی بحث برانگیز توجه کنید که در سال ۲۰۲۴ رخ دادند.
دانشمندان معمولا اختلاف‌نظرها درباره نتایج تحقیقات را به‌صورت عمومی مطرح نمی‌کنند، اما امسال شاهد چندین ماجرای علمی بحث برانگیز بودیم که میان دانشمندان جنجال به پا کرد. مناظر‌ه‌ها میان دانشمندان معمولا به صفحات مجله‌های علمی محدود می‌شوند. جایی که پژوهشگران با ارسال نامه‌ها و نظرات، کار یکدیگر را نقد می‌کنند.
اختلاف نظرهای جنجالی علمی در سال ۲۰۲۴
با این حال گاهی اختلاف نظرها به رسانه‌های گسترده‌تر راه پیدا می‌کنند و می‌توانند از بحث‌هایی بر سر استخوان‌های دایناسورها تا جنجال‌های بزرگ پیرامون آثار کلیدی باستان‌شناسی متغیر باشند. امسال دانشمندان درباره موضوعاتی از تغییرات اقلیمی گرفته تا زباله‌های فضایی و سیاه‌چاله‌ها بحث کردند. با گجت نیوز همراه شوید تا فهرستی از هفت ماجرای علمی بحث برانگیز سال ۲۰۲۴ را ارائه کنیم.
ساخت اولین هرم جهان
در مطالعه‌ای که تابستان گذشته منتشر شد، پژوهشگران ادعا کردند که اهالی مصر باستان اولین هرم جهان یعنی جوزر با قدمت ۴۷۰۰ سال در فلات سقاره را با استفاده از «سیستم هیدرولیکی مدرن» ساخته‌اند. آن‌ها اظهار کردند این سیستم شامل سد، تصفیه‌خانه آب و آسانسور بار هیدرولیکی بوده است که کارگران را قادر ساخته تا مصالح سنگین ساختمانی را به محل ساخت منتقل کنند.
این زیرساخت پیشنهادی به سوالات دیرین درباره چگونگی ساخت هرم پلکانی جوزر پاسخ می‌دهد. هرم ۱۱.۶ میلیون فوت مکعب (۳۳۰,۴۰۰ متر مکعب) سنگ و خاک رس دارد و آن را پیش از ظهور ماشین‌آلات بزرگی مانند بولدوزرها و جرثقیل‌ها ساخته‌اند. خاویر لاندرو، نویسنده اصلی این مطالعه، به خبرگزاری‌های علمی گفت که این سیستم هیدرولیکی «کشفی تحول‌آفرین» بوده، اما یک کارشناس دیگر چندان با این یافته‌ها موافق نبود.
جولیا بودکا، باستان‌شناس متخصص مصر باستان از دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان در مونیخ آلمان گفت:
از نظر علمی، فرضیه آن‌ها اصلا ثابت نشده است. بزرگ‌ترین نگرانی من درباره این مطالعه این است که هیچ مصرشناس یا باستان‌شناسی به طور مستقیم در آن دخیل نبوده و نویسندگان در واقع استفاده از هرم جوزر به‌عنوان یک مقبره را زیر سؤال برده‌اند.
ماجرای علمی بحث برانگیز تصویر سیاه‌چاله
تصویر کمان (*Sagittarius A) ، سیاه‌چاله عظیمی که در مرکز کهکشان راه شیری قرار دارد، امسال جنجال به پا کرد. مطالعه‌ای در ماه مه منتشر شد و ادعا کرد این تصویر خطاهای مهمی نشان می‌دهد. این عکس را تلسکوپ افق رویداد (EHT) در سال ۲۰۱۷ گرفت و در سال ۲۰۲۲ منتشر کرد. تصویر کمان *A اولین تصویر از سیاه‌چاله مرکزی کهکشان ما است که ۲۶,۰۰۰ سال نوری از زمین فاصله دارد.
تصویر فوق، حلقه‌ای نارنجی به شکل دونات را در برابر پس‌زمینه کاملا تاریک به نمایش می‌گذارد. البته پژوهشگران می‌گویند این حلقه به دلیل نحوه ترکیب داده‌ها برای ایجاد تصویر، دچار اعوجاج شده. آن‌ها بیان کردند که حلقه باید کشیده‌تر از چیزی که در تصویر دیده می‌شود باشد و نیمه شرقی آن باید روشن‌تر از نیمه غربی دیده شود.
ماکوتو میوشی، نویسنده اصلی این مطالعه و ستاره‌شناس در رصدخانه ملی نجوم ژاپن، در بیانیه‌ای گفت:
ما فرض می‌کنیم که تصویر حلقه نتیجه خطاهایی در تحلیل تصویری EHT و بخشی از آن یک مصنوع ساختگی بوده است، نه ساختار واقعی نجومی.
تیم EHT در ماه نوامبر به این ادعاها پاسخ داد و اعلام کرد که روش‌های آن‌ها به‌طور گسترده بررسی شده و نتایج آن‌ها در طول دو روز مشاهده کاملا سازگار بوده است. آن‌ها به ناسازگاری‌های تصویر اصلاح‌شده اشاره و اظهار کردند میوشی و همکارانش «خطاهای موجود در روش‌شناسی خود را به‌اشتباه به‌عنوان نشانگرهای خطا» در روش‌های اصلی تفسیر کرده‌اند.
آغاز گرمایش جهانی
مطالعه‌ای که اوایل پارسال منتشر شد، نشان داد که زمین در مسیر رسیدن به افزایش ۳.۶ درجه فارنهایت (۲ درجه سانتی‌گراد) دما نسبت به سطوح پیشاصنعتی تا اواخر دهه ۲۰۲۰ قرار دارد. گرمایش جهانی ۲ درجه سانتی‌گرادی به‌عنوان یک آستانه بحرانی برای جلوگیری از بدترین اثرات تغییرات اقلیمی در نظر گرفته می‌شود. افزایش بیش از این سطح احتمال وقوع وضعیت آب‌وهوایی شدید و سایر پیامدهای مخرب را به شدت افزایش می‌دهد.
نویسندگان مطالعه گفتند که نتایج آن‌ها نشان‌دهنده «تغییری اساسی در تفکر درباره گرمایش جهانی» است. یافته‌های اخیر، زمان شروع تغییرات اقلیمی انسان ساخت را چهار دهه جلوتر می‌برد. به این معنی که دانشمندان تاکنون سطح گرمایش را دست‌کم گرفته بودند. هیئت چند دولتی تغییرات اقلیمی سازمان ملل (IPCC) تخمین می‌زند که گرمایش جهانی حدود سال ۱۹۰۰ آغاز شده است. از طرف دیگر این مطالعه جدید می‌گوید که تاریخ شروع آن احتمالا به دهه ۱۸۶۰ بازمی‌گردد.
نویسندگان نتایج خود را بر اساس شاخص‌های اقلیمی یافت‌شده در اسکلت‌های قدیمی اسفنج‌های دریایی از دریای کارائیب ارائه کردند. سایر کارشناسان این ماجرای علمی بحث برانگیز را مورد انتقاد قرار دادند و گفتند نویسندگان به‌اشتباه از داده‌های محلی برای نتیجه‌گیری کلی استفاده کرده‌اند. یوخم ماروتزکه، استاد علوم اقلیمی و مدیر مؤسسه ماکس پلانک برای هواشناسی در آلمان، در این باره گفت:
این مطالعه در حمایت از ادعاهای جهانی خود شواهد قوی ارائه نمی‌دهد و این نقص بسیار چشمگیر است.
مایکل مان، مدیر مرکز علوم پایداری و رسانه دانشگاه پنسیلوانیا هم اعلام کرد:
در این مورد، شک‌گرایی کاملا لازم است. صادقانه بگویم این یافته‌ها برای من منطقی به نظر نمی‌رسند.
تضعیف میدان مغناطیسی زمین
بر اساس یک مطالعه که سال گذشته مورد انتقاد قرار گرفت، ماهواره‌های از کارافتاده‌ای که هنگام ورود به جو زمین می‌سوزند احتمالا گرد و غبار آزاد می‌کنند. گرد و غبار در میدان مغناطیسی سیاره اختلال ایجاد می‌کند. آلودگی فلزی ناشی از سقوط زباله‌های فضایی می‌تواند یک پوسته رسانای نامرئی در اطراف زمین ایجاد و مگنتوسفر (میدان مغناطیسی گلوله‌شکلی که حدود ۶۴,۰۰۰ کیلومتر بالای سطح زمین امتداد دارد) را تضعیف کند.
آلودگی فلزی با گسترش بی‌رویه ماهواره‌های تجاری در حال گردش به دور زمین بدتر می‌شود. احتمال دارد آلودگی مگنتوسفر را به نصف کاهش دهد و در طول زمان به «برهنه شدن جو» منجر شود. سیرا سولتر هانت، نویسنده مطالعه در دانشگاه ایسلند، گفت هرچند این سناریو بدترین حالت است، اما یافته‌ها «واقعا نگران‌کننده» هستند.
برخی از دانشمندان این مطالعه را برای برجسته کردن مسائل بالقوه ناشی از گرد و غبار فضاپیما ستودند. دیگران هم گفتند که نتایج بیش از حد فرضی یا بر اساس پیش‌فرض‌های اشتباه هستند. جان تاردونو، استاد فیزیک و نجوم در دانشگاه روچستر نیویورک، گفت:
حتی در تراکم‌هایی که برای گرد و غبار فضاپیما بحث شده، یک پوسته رسانای مداوم شبیه یک سپر مغناطیسی واقعی بعید است.
با این حال فیوناگ تامپسون، پژوهشگر در دانشگاه دورهام بریتانیا، گفت:
آلودگی زباله‌های فضایی مسئله‌ای نیست که آن را نادیده بگیریم. باید به این پدیده به‌عنوان یک مسئله کاملا جدید نگاه کنیم.
ماجرای علمی بحث برانگیز بچه تی رکس یا دایناسور کوچک
مطالعه‌ای که در ژانویه منتشر شد به بحث دیرینه درباره مجموعه‌ای از فسیل‌های دایناسور پرداخت که ممکن است یا به یک تی رکس جوان یا به گونه‌ای مجزا به نام نانوتیرانوس لانسنسیس تعلق داشته باشد. این مطالعه با استناد به حلقه‌های رشد در فسیل‌ها از فرضیه نانوتیرانوس حمایت و ادعا کرد که برای همیشه به این اختلاف پایان داده است. هرچند که ماجرای علمی بحث برانگیز شد و سایر کارشناسان این زمینه همچنان قانع نشدند.
نویسندگان دریافتند حلقه‌های رشد در نزدیکی لبه‌های خارجی استخوان‌ها به‌طور فشرده قرار دارند، که با رشد سریع یک دایناسور ناسازگار است. به همین دلیل، فرضیه تیرانوسوروس رکس جوان را رد می‌کند. نیکلاس لانگریچ، دیرینه‌شناس و مدرس ارشد در دانشگاه بث بریتانیا، در بیانیه‌ای گفت:
اگر این‌ها تیرانوسوروس رکس جوان بودند، باید با سرعت بسیار زیادی رشد می‌کردند. اما به گفته لانگریچ، استخوان‌ها الگویی را نشان می‌دهند که با رشد آهسته سازگار است.
با این حال، برخی کارشناسان همچنان به تیم تی رکس وفادار ماندند. توماس کار، دیرینه‌شناس مهره‌داران و دانشیار زیست‌شناسی در کالج کارتیج ویسکانسین گفت:
به نظر می‌رسد نویسندگان درک عمیقی از تنوع رشد در تیرانوسورها ندارند.
دیگران گفتند تا زمانی که فسیل‌هایی کشف نشوند که به‌طور قطع به نانوتیرانوس بالغ یا به تیرانوسوروس رکس جوان که قطعا نانوتیرانوس نیست تعلق داشته باشند، نمی‌توانیم این بحث را برای همیشه حل کنیم.
ماجرای علمی بحث برانگیز درباره لباس گمشده اسکندر کبیر
یک تکه پارچه که دهه‌ها پیش دیرینه شناسان در یک مقبره سلطنتی کشف کرده بودند، طبق یک ماجرای علمی بحث برانگیز متعلق به اسکندر مقدونی خوانده شد. این مقبره واقع در یونان به‌طور کلی به‌عنوان محل دفن پدر اسکندر، فیلیپ دوم، شناخته می‌شود. البته این مطالعه استدلال می‌کند که مقبره به برادر ناتنی اسکندر به نام فیلیپ سوم تعلق دارد. بنابراین پارچه‌ای که در داخل آن پیدا کرده‌اند بخشی از یک لباس مقدس بوده که اسکندر می‌پوشیده و پس از مرگ او به فیلیپ سوم رسیده است.
نتیجه‌گیری‌های این مطالعه را بر اساس شواهد متعدد از جمله طرح دیوارهای مقبره، مطالعات بر روی اسکلت‌های درون آن و سوابق باستانی از لباس‌هایی پادشاهان مختلف می‌پوشیدند، اعلام کردند. این یافته‌ها باعث شدند کارشناسان واکنش‌های متفاوتی نشان دهند. برخی پژوهشگران گفتند هیچ مدرکی برای حمایت از این ایده که پارچه بخشی از یک لباس کامل بوده وجود ندارد. در حالی که دیگران اشاره کردند که نویسنده مطالعه هرگز شخصا این قطعه پارچه را مشاهده نکرده و همین اعتبار نتیجه‌گیری‌های مقاله را زیر سؤال می‌برد.
با این حال، گروه دیگری از پژوهشگران استدلال کردند که شواهد برای ارتباط این پارچه با لباس گمشده اسکندر قوی است.
ابزار تطبیق اثر انگشت با هوش مصنوعی
آخرین ماجرای علمی بحث برانگیز به یک فناوری مدرن اشاره می‌کند. در اوایل سال ۲۰۲۴، یک تکنیک جدید برای تطبیق اثر انگشت‌های مربوط به انگشتان مختلف یک فرد، جنجال برانگیخت. مدت‌هاست که گمان می‌کنند ارتباط دادن اثر انگشت‌های انگشتان مختلف می‌تواند به حل پرونده‌های جنایی کمک کند، اما روش‌های قضایی تاکنون قادر به انجام این کار با دقت نبوده‌اند. روش‌های قبلی فقط می‌توانستند اثر انگشت‌های مربوط به همان انگشت را به‌طور قابل‌اعتمادی مطابقت دهند.
محققان از هوش مصنوعی (AI) برای توسعه ابزاری استفاده کردند که می‌تواند اثر انگشت‌های مختلف متعلق به یک فرد را با دقت ۷۷٪ تطبیق دهد. این ابزار بر اساس شباهت‌ها در زوایای قوس‌ها، پیچ‌ها و حلقه‌های موجود روی هر انگشت عمل می‌کند. مطالعه‌ای که روش‌های آن‌ها را توضیح داده، برای انتشار مشکلاتی داشت و چندین مجله آن را رد کردند. در نهایت این مطالعه منتشر شد و واکنش‌های متفاوتی از سوی سایر کارشناسان دریافت کرد.
سایمون کول، استاد جرم‌شناسی، حقوق و جامعه در دانشگاه کالیفرنیا، این مطالعه را «بیش از حد بزرگنمایی‌شده» توصیف کرد و گفت که کاربرد آن «نادر و محدود» است. به گفته او، مأموران قانون معمولا اثر انگشت‌های هر ۱۰ انگشت را می‌گیرند و می‌توانند با بررسی سوابق، آن‌ها را تطبیق دهند.
رالف ریستنبات، جنایت‌شناس و استاد آموزش علوم قضایی در دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا، گفت که این تکنیک می‌تواند در موارد خاص مفید باشد. از آن سو، ابزار هوش مصنوعی باید بیشتر توسعه پیدا کند و به سطح بالای دقت برسد تا بتوانیم از آن در دادگاه‌های قضایی بهره بگیریم.
در گجت نیوز بخوانید: ۱۰ اکتشاف خیره کننده مصر باستان در سال ۲۰۲۴؛ از معابد پنهان تا مراسم آیینی روانگردان اسرار شگفت انگیز مریخ در ۲۰۲۴: از عنکبوت‌های غول پیکر تا سگ سنگی جذاب‌ترین ماموریت های فضایی ۲۰۲۵: از گرداب مرگ در مشتری تا سوارکاران شبح در آسمان
