پانزده انگیزه کلیدی که رفتار انسان را هدایت می‌کنند
1
یک مطالعه جدید پانزده انگیزه بنیادین را که رفتار انسان را هدایت می‌کنند، شناسایی کرده و نشان داده است که این نیروها چگونه با یکدیگر در هم تنیده شده و به هم مرتبط هستند.
تحلیل این انگیزه‌ها از منظر تکاملی روشن می‌سازد که چگونه عادات و تعاملات ما را شکل می‌دهند و در نهایت بر زندگی عاطفی و فرآیندهای تصمیم‌گیری ما تأثیر می‌گذارند.
انگیزه‌های انسانی فراتر از نیازهای اجتماعی
نظریه‌های روان‌شناختی که به بررسی دلایل رفتارهای ما پرداخته‌اند، اغلب بر محرک‌های اجتماعی یا فرهنگی متمرکز بوده‌اند که شناخته‌شده‌ترین آنها هرم نیازهای مازلو است.
اما در حالی که هرم مازلو بر تعلق و سایر نیازهای سطح بالا تأکید دارد، اهمیت فشارهای تکاملی را که زمانی به بقای انسان کمک می‌کردند و اکنون زیربنای انتخاب‌های مدرن ما هستند، به طور کامل منعکس نمی‌کند.
برای درک عمیق‌تر این موضوع، پژوهشگران دانشگاه HSE به همراه همکارانی از دانشکده بهداشت و پزشکی گرمسیری لندن پیشنهاد می‌کنند که انگیزه‌های انسانی را به عنوان سازگاری‌های تکاملی در نظر بگیریم.
آنها استدلال می‌کنند که اگر برخی رفتارها در محیط‌های ماقبل تاریخ به بقای انسان کمک کرده باشند، انگیزه‌های پشت این رفتارها را هنوز هم می‌توان با استفاده از تکنیک‌های روان‌سنجی استاندارد شناسایی کرد.
ایجاد فهرستی از انگیزه‌های اصلی
برای آزمایش این ایده، تیم تحقیقاتی یک نظرسنجی آنلاین با بیش از ۵۰۰ شرکت‌کننده انجام داد. در این نظرسنجی، از پاسخ‌دهندگان خواسته شد تا میزان توافق خود را با ۱۵۰ جمله که به ترجیحات روزمره، نگرانی‌ها و اهداف اجتماعی مربوط بودند، ارزیابی کنند.
این جملات طیف گسترده‌ای از نیازها و انگیزه‌های اساسی را پوشش می‌دادند، از جمله:
«من از رفتن به شهربازی و سوار شدن بر ترن هوایی لذت می‌برم.»
«خوردن برای من اهمیت کمتری نسبت به اکثر افراد دارد.»
«من زمان زیادی را صرف حفظ ارتباط با دوستانم می‌کنم.»
سپس تیم تحقیقاتی از تحلیل شبکه‌ای برای یافتن خوشه‌های پایدار در انگیزه‌های شرکت‌کنندگان استفاده کرد.
نتیجه این پژوهش، فهرستی از ۱۵ انگیزه اصلی بود که در پنج دسته بزرگ‌تر سازماندهی شدند:
۱. محیطی: اندوختن، خلق کردن
۲. فیزیولوژیکی: ترس، انزجار، گرسنگی، راحتی
۳. تولیدمثلی: شهوت، جذابیت، عشق، مراقبت
۴. روان‌شناختی: کنجکاوی، بازی
۵. اجتماعی: تعلق، جایگاه، عدالت
چگونگی تعامل انگیزه‌ها با یکدیگر
پس از شناسایی انگیزه‌ها، پژوهشگران بررسی کردند که این انگیزه‌ها چگونه به صورت کارکردی با یکدیگر تعامل دارند.
آلبینا گالیامووا، پژوهشگر مرکز تحقیقات جامعه‌شناختی دانشگاه HSE، توضیح می‌دهد:
«برای مثال، انگیزه‌های عشق و مراقبت در شبکه انگیزه‌ها در نزدیکی یکدیگر قرار دارند که از منظر تکاملی منطقی است، زیرا مراقبت از فرزندان، شانس بقای آنها را افزایش می‌دهد.»
در مقابل، انگیزه‌های ترس و کنجکاوی اغلب در تضاد با یکدیگر ظاهر می‌شوند: ترس از خطرات احتمالی محافظت می‌کند، اما اگر بیش از حد قوی باشد، می‌تواند کنجکاوی را که برای نوآوری و دانش ضروری است، سرکوب کند.
انگیزه‌هایی با تأثیر گسترده
دو انگیزه از نظر تأثیرگذاری بر کل شبکه برجسته بودند: بازی و جایگاه اجتماعی.
انگیزه جایگاه اجتماعی می‌تواند دستیابی به سایر اهداف را تسهیل کند، زیرا دسترسی به منابع ارزشمند را افزایش می‌دهد و شانس موفقیت فرد را در حوزه‌های مختلف، از جمله روابط عاشقانه، بهبود می‌بخشد.
از سوی دیگر، بازی به توسعه مهارت‌ها کمک می‌کند و این امر به نوبه خود به فرد کمک می‌کند جایگاه اجتماعی خود را حفظ یا ارتقا دهد.
این مطالعه همچنین پیوندهای جالبی را آشکار کرد، مانند این که عدالت با مراقبت و کنجکاوی همبستگی دارد. این یافته نشان می‌دهد که دغدغه افراد برای عدالت تا حدی ممکن است ناشی از همدلی (مراقبت) با دیگران و تمایل به آگاهی (کنجکاوی) از رفتارهای احتمالی غیراجتماعی باشد.
تفاوت‌های سنی و جنسیتی
علاوه بر این، دانشمندان تفاوت‌های مهمی را در اولویت‌بندی انگیزه‌ها بر اساس سن و جنسیت مشاهده کردند.
زنان بیشتر انگیزه‌های مراقبت و راحتی را در اولویت قرار می‌دادند، در حالی که
مردان تمایل بیشتری به جایگاه اجتماعی و جذابیت نشان دادند، الگویی که با نقش‌های تکاملی فرضی همخوانی دارد.
شرکت‌کنندگان جوان‌تر به انگیزه‌هایی مانند بازی و جایگاه اجتماعی تمایل بیشتری داشتند، در حالی که
افراد مسن‌تر اهمیت بیشتری به ترس و راحتی می‌دادند.
گالیامووا می‌گوید:
«این تغییرات، مراحل مختلف زندگی را منعکس می‌کند: در ابتدا ما برای تثبیت موقعیت خود در جامعه تلاش می‌کنیم و در مراحل بعدی، بر ایمنی و بقا تمرکز می‌کنیم.»
کاربردهای عملی این تحقیق
پژوهشگران معتقدند که درک این ۱۵ انگیزه بنیادین می‌تواند در حوزه‌های بازاریابی، درمان روان‌شناختی و توسعه هوش مصنوعی کاربرد داشته باشد.
بازاریابی هدفمند:
شناخت انگیزه‌های مختلف به کسب‌وکارها امکان می‌دهد پیام‌های تبلیغاتی خود را با دقت بیشتری تنظیم کنند. برای مثال:
جوانان که بیشتر به جایگاه اجتماعی و بازی اهمیت می‌دهند، به تبلیغاتی که بر پرستیژ اجتماعی و سرگرمی تأکید دارند، واکنش بهتری نشان می‌دهند.
در مقابل، بزرگسالان بیشتر به قابلیت اطمینان و راحتی علاقه دارند.
هوش مصنوعی و تجربه کاربری:
توسعه‌دهندگان هوش مصنوعی می‌توانند از این دیدگاه تکاملی برای طراحی رابط‌های کاربری استفاده کنند که با انگیزه‌های اصلی افراد هماهنگ باشد:
تمرکز بر خلاقیت، خودمختاری و ارتباطات اجتماعی برای کاربران جوان‌تر
تأکید بر راحتی و کارایی برای کاربران مسن‌تر
درمان روان‌شناختی:
مشاوران و روان‌شناسان می‌توانند با تشخیص عدم تعادل در انگیزه‌های ترس یا کنجکاوی، به درمان اضطراب شدید بپردازند و راهکارهای مؤثرتری ارائه دهند.
گالیامووا در پایان می‌گوید:
«در نهایت، درک انگیزه‌های تکاملی که رفتار ما را هدایت می‌کنند، به ما امکان می‌دهد راه‌حل‌هایی ایجاد کنیم که زندگی مردم را راحت‌تر، ایمن‌تر و جالب‌تر کنند.»
این مطالعه در مجله Personality and Individual Differences منتشر شده است.
