کنیستر در خودرو چیست، چه کاری انجام می‌دهد و نشانه های خرابی آن چه چیزی است؟
ارسال شده توسط: پوریا هاشم پور 04 اسفند 1403 ساعت 14:05
در این مطلب به بررسی کارکرد و علائم خرابی یکی از قطعات مهم سیستم سوخت رسانی خودرو با نام کنیستر (Canister) می‌پردازیم.
در دل سیستم سوخت‌رسانی خودرو، قطعه‌ای نسبتاً کوچک اما با وظایفی مهم به نام «کنیستر» قرار دارد. این قطعه، که اغلب مورد بحث و تبادل نظر بین تعمیرکاران و متخصصان خودرو قرار می‌گیرد، نقش مهمی در حفظ محیط زیست و بهبود عملکرد موتور ایفا می‌کند. برخی از تعمیرکاران با دیدگاهی ساده‌انگارانه بر این باورند که کنیستر تاثیر چندانی بر مصرف سوخت، کارایی موتور و یا ایمنی سرنشینان ندارد. از سوی دیگر، گروهی کنیستر را به عنوان یک جزء حیاتی در سیستم سوخت‌رسانی خودروها تلقی می‌کنند.
در این بخش از اخبار خودرو، قصد داریم پرده از ابهامات موجود برداریم و به این سوالات پاسخ دهیم: وظیفه اصلی کنیستر در خودرو چیست؟ این قطعه چگونه کار می‌کند و علائم خرابی کنیستر کدامند و چگونه می‌توان آن‌ها را تشخیص داد؟
نقش قطعه کنیستر در سیستم سوخت‌رسانی خودرو
کنیستر قطعه‌ای استوانه‌ای شکل حاوی زغال فعال، به عنوان یک عنصر کلیدی در سیستم سوخت‌رسانی مدرن خودرو، نقش حیاتی در کاهش آلایندگی و بهینه‌سازی عملکرد موتور ایفا می‌کند. این قطعه از یک سو به باک بنزین و از سوی دیگر به منیفولد ورودی هوا متصل شده و از طریق اتصال با شیلنگ‌ها، بخارات بنزین را جذب و از ورود آن‌ها به هوا جلوگیری می‌کند.
در گذشته خودروها مجهز به یک دریچه ساده در باک بنزین بودند که بخارات ناشی از تبخیر سوخت را مستقیماً به اتمسفر منتقل می‌کرد. این امر، به ویژه در فصول گرم سال که تبخیر سوخت به اوج خود می‌رسد، منجر به انتشار حجم قابل توجهی از ترکیبات آلی فرار (VOCs) در هوا می‌شد.
کنیستر از مواد کربنی متخلخل با سطوح بسیار وسیع ساخته شده است که مشابه یک اسفنج به آن خاصیت جذب بالای بخارات بنزین را می‌دهد. این مخزن استوانه‌ای شکل دارای سه خروجی است؛ دو خروجی لوله‌ای که یکی از این خروجی‌ها به باک بنزین متصل است تا بخارات بنزین را از باک دریافت کند و دیگری به منیفولد هوا متصل است تا بخارات را به موتور منتقل کند. یک خروجی دیگر برای ارتباط با هوای آزاد نیز بر روی کنیستر تعبیه شده که از ورود ذرات معلق و آلودگی‌ها به داخل کنیستر جلوگیری می‌کند و امکان ورود هوای تازه را فراهم می‌سازد.
عملکرد کنیستر با ایجاد خلاء در منیفولد ورودی هوا تسهیل می‌شود که این خلاء باعث مکش بخارات بنزین به داخل مخزن کنیستر می‌شود. بین کنیستر و منیفولد ورودی هوا، یک شیر برقی کنیستر قرار دارد که توسط ECU (واحد کنترل الکترونیکی) خودرو کنترل می‌شود. زمانی که موتور خاموش است، دریچه شیر برقی بسته است و بخارات بنزین در داخل کنیستر جمع و ذخیره می‌شوند. زمانی که موتور روشن است، بسته به شرایط عملکرد موتور، ECU دستور باز شدن دریچه شیر برقی را صادر می‌کند.
در این حالت، بخارات موجود در کنیستر به سمت منیفولد ورودی هوا هدایت شده و در فرآیند احتراق موتور مورد استفاده قرار می‌گیرند. این فرآیند به کاهش آلایندگی و بهبود راندمان سوخت کمک می‌کند. اما مزایای کنیستر به همین جا ختم نمی‌شود. بخارات جذب شده توسط زغال فعال در زمان مناسب و تحت شرایط کنترل شده، به داخل منیفولد ورودی هوا هدایت می‌شوند تا در فرآیند احتراق موتور سوزانده شوند.
در گجت نیوز بخوانید:
ناک زدن موتور خودرو؛ دلایل و راهکار برطرف کردن
این عمل نه تنها از هدر رفتن سوخت جلوگیری می‌کند، بلکه می‌تواند به بهبود راندمان و عملکرد موتور نیز کمک کند. به این ترتیب، کنیستر نه تنها یک قطعه کاهنده آلودگی است، بلکه به عنوان یک جزء بهینه‌ساز عملکرد نیز در سیستم سوخت‌رسانی خودرو عمل می‌کند.
محل قرارگیری کنیستر در خودروهای مختلف
موقعیت قرارگیری کنیستر در خودروها بسته به نوع و مدل خودرو متفاوت است. در خودروهای خارجی، اغلب مشاهده می‌شود که کنیستر در نزدیکی باک سوخت و در مجاورت گلگیر عقب نصب می‌شود. با این حال، شکل و ابعاد این قطعه در خودروهای مختلف یکسان نیست و بسته به طراحی و مهندسی خودرو، متغیر است.
در خودروهای تولید داخل محل قرارگیری کنیستر معمولاً در مجاورت گلگیر جلو است. به طور کلی اگر باک بنزین در سمت راست خودرو قرار داشته باشد، کنیستر نیز معمولاً در نزدیکی گلگیر جلو راست نصب می‌شود. به عنوان مثال در خودرو پژو 207، کنیستر در همین موقعیت قرار دارد. در خودروهای دیگری مانند پراید، تیبا، کوییک و پژو پارس نیز کنیستر در نزدیکی گلگیر جلو سمت چپ نصب شده است.
در خودرو پراید، کنیستر در زیر کاپوت و در فضای بین باتری و محفظه روغن ترمز قرار دارد. از نظر ظاهری، کنیستر معمولاً یک قطعه مشکی رنگ است که در بسیاری از خودروها به شکل یک قوطی استوانه‌ای طراحی می‌شود. این قطعه معمولاً با دو شیلنگ به سایر اجزای سیستم سوخت‌رسانی متصل می‌شود.
نگاهی به مزایای قطعه Canister
کنیستر به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از سیستم کنترل آلایندگی خودرو، نقش کلیدی در جلوگیری از انتشار مستقیم بخارات بنزین به هوای آزاد ایفا می‌کند. این بخارات به جای رها شدن در جو و آلوده ساختن هوا به چرخه سوخت بازگردانده شده و در فرآیند احتراق موتور مورد استفاده قرار می‌گیرند. این امر نه تنها به کاهش آلودگی هوا کمک می‌کند، بلکه منجر به بهینه‌سازی قابل توجه مصرف سوخت خودرو نیز می‌گردد.
علاوه بر مزایای زیست‌محیطی و اقتصادی، کنیستر تاثیر بسزایی بر ایمنی خودرو دارد. در صورت بروز هرگونه نقص در عملکرد کنیستر، بخارات بنزین در داخل باک خودرو انباشته شده و هنگام باز کردن درب باک این بخارات به صورت ناگهانی و با فشار زیاد خارج می‌شوند. این وضعیت به ویژه در فصول گرم سال و در مسافت‌های طولانی، بیشتر نمایان می‌شود.
در چنین شرایطی در صورت وقوع تصادف، خطر انفجار باک بنزین و در نتیجه انفجار کل خودرو به شدت افزایش می‌یابد که می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد. واحد کنترل الکترونیکی (ECU) خودرو در شرایط خاصی، دستور باز شدن شیر برقی کنیستر را صادر می‌کند. یکی از این شرایط هنگام استارت زدن خودرو به خصوص در هوای سرد است.
در این حالت انتقال بخارات بنزین به منیفولد ورودی هوا، فرآیند احتراق اولیه را تسهیل کرده و باعث می‌شود خودرو با یک استارت روشن شود. همچنین، در شرایطی که موتور برای احتراق به سوخت بیشتری نیاز دارد، بخارات ذخیره شده در کنیستر به کمک موتور آمده و در تامین سوخت مورد نیاز مشارکت می‌کنند. این امر به بهبود عملکرد موتور در شرایط مختلف کمک می‌کند و از خاموش شدن ناگهانی خودرو جلوگیری می‌کند.
دلیل و علائم خرابی کنیستر در خودرو
کنیستر یک قطعه مصرفی در خودرو است و پس از پایان عمر مفید خود، کارایی خود را از دست می‌دهد. پر کردن بیش از حد باک بنزین نیز یکی دیگر از دلایل خرابی کنیستر است. این کار باعث می‌شود که علاوه بر بخارات بنزین، بخشی از بنزین موجود در باک هم به‌سمت کنیستر سرازیر شود و این قطعه خیلی زودتر اشباع گردد. در مواردی هم ممکن است که شیلنگ‌های رابط بین بک سوخت، کنیستر، شیر برقی و منیفولد هوا دچار مشکل شوند.
همچنین مطالعه کنید:
همه چیز درباره روغن موتور خودرو؛ از انتخاب روغن مناسب تا شیوه تعویض و شرایط نگهداری
در ذیل به بررسی 5 مورد از مهمترین نشانه های رایج خرابی قطعه کنیستر در ماشین می‌پردازیم:
1- استشمام بوی بنزین: یکی از بارزترین نشانه‌های وجود مشکل در کنیستر استشمام بوی بنزین در داخل یا اطراف خودرو است. اگر بوی بنزین به طور مداوم احساس شود، احتمالاً مشکل از شلنگ‌های متصل به باک بنزین، درب باک یا حتی خود مخزن بنزین است. اما اگر این بو فقط گاهی اوقات به مشام برسد به احتمال زیاد نشانه خرابی کنیستر است. لازم به ذکر است که در برخی موارد استشمام بوی بنزین می‌تواند ناشی از خرابی شیر برقی کنیستر نیز باشد. بنابراین، بررسی دقیق و تشخیص صحیح منبع بو برای رفع مشکل ضروری است.
2- روشن شدن چراغ چک موتور: یکی دیگر از علائم هشدار دهنده خرابی کنیستر، روشن شدن چراغ چک خودرو است. در صورتی که با استفاده از دستگاه دیاگ کد خطای مربوط به «شیر برقی کنیستر» مشاهده شود، این موضوع می‌تواند نشان دهنده وجود مشکل در این قطعه باشد. اگرچه روشن شدن چراغ چک می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد، اما اگر این اتفاق همزمان با استشمام بوی بنزین در داخل یا اطراف خودرو رخ دهد احتمال خرابی کنیستر به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد.
3- صدای تق تق از باک سوخت: در صورتی که کنیستر به دلیل پارگی شلنگ یا شکستگی مخزن دچار آسیب شده باشد، ممکن است صدای «تق تق» به صورت گهگاه از سمت باک خودرو شنیده شود. این صدا معمولاً از ناحیه باک به گوش می‌رسد و نباید آن را با صداهای مشابهی که از سمت موتور (پیشرانه) تولید می‌شوند اشتباه گرفت. شنیدن این صدا می‌تواند نشانه‌ای از آسیب فیزیکی به کنیستر باشد و نیاز به بررسی و تعمیر یا تعویض قطعه را ایجاب می‌کند.
4- خروج بخارات بنزین از باک: یکی دیگر از علائم خرابی کنیستر خروج بخارات بنزین با فشار از باک، هنگام باز کردن درب باک است. این حالت نشان دهنده اختلال در عملکرد دریچه قطع کن کنیستر است. وجود بخارات بنزین بیش از حد در باک، علاوه بر ایجاد خطر آتش سوزی، باعث می‌شود آمپر بنزین خودرو نیز به درستی کار نکند و میزان سوخت موجود در باک به صورت غیر واقعی نمایش داده شود. در نتیجه ممکن است سوخت خودرو زودتر از حد انتظار به اتمام برسد.
5- دشواری در روشن شدن خودرو: مشکل در روشن شدن خودرو با یک استارت می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد. یکی از این دلایل، خرابی کنیستر یا شیر برقی آن است. خرابی این قطعات می‌تواند مانع از انتقال صحیح بخارات بنزین به موتور شده و در نتیجه روشن شدن خودرو را با مشکل مواجه کند. بنابراین اگر خودرو برای روشن شدن نیاز به چندین بار استارت دارد، بررسی سیستم کنیستر نیز می‌تواند در تشخیص مشکل موثر باشد.
چه زمانی وقت تعویض قطعه کنیستر است؟
با توجه به اهمیت نقش کنیستر در حفظ سلامت محیط زیست و عملکرد صحیح خودرو، متخصصان و تعمیرکاران مجرب توصیه می‌کنند که هر 2 تا 3 سال یا پس از طی مسافتی بین 30,000 تا 40,000 کیلومتر، اقدام به تست و بررسی عملکرد کنیستر و شیر برقی متصل به آن نمایید.
برای ارزیابی عملکرد کنیستر، در یک محیط باز و با رعایت نکات ایمنی خودرو را در حالت پارک قرار دهید و اطمینان حاصل کنید که موتور خاموش است. سپس با احتیاط، شیلنگ رابط بین باک بنزین و کنیستر را جدا کنید. موتور خودرو را روشن کنید و اجازه دهید در حالت آرام کار کند. به دقت به سر شیلنگ‌های جدا شده گوش دهید و مکش هوا را بررسی کنید. اگر مکش هوا به میزان کافی قوی باشد، نشان‌دهنده عملکرد صحیح کنیستر در جذب بخارات بنزین است. مجرای هوای آزاد کنیستر را نیز بررسی کنید و از وجود مکش هوا در این قسمت اطمینان حاصل نمایید.
کلام آخر
در این مطلب به بررسی ماهیت کنیستر و مهمترین نشانه‌های خرابی آن در خودرو پرداختیم. اهمیت این قطعه کوچک در سیستم کنترل آلایندگی خودرو، اغلب نادیده گرفته می‌شود، در حالی که تعویض به موقع آن می‌تواند تاثیرات قابل توجهی بر عملکرد و سلامت خودرو داشته باشد. هزینه تعویض کنیستر برای بسیاری از خودروهای داخلی چندان بالا نیست و فرایند تعویض آن نیز به نسبت ساده و سریع انجام می‌شود.
با این حال، فواید این کار بسیار گسترده‌تر از صرفه‌جویی در هزینه‌های احتمالی تعمیرات بعدی است. در نتیجه با توجه به مزایای ذکر شده و هزینه و زمان نسبتا اندک تعویض کنیستر توصیه می‌شود به طور مرتب وضعیت این قطعه را بررسی کرده و در صورت بروز مشکل، به سرعت نسبت به تعویض آن اقدام نمایید.
همچنین بخوانید: زنجیر تایم خودرو چیست و چه زمانی آن را تعویض کنیم؟ آیا پوشاندن قسمت بار پیکاپ ها با رولرلید، تری فولد یا برزنت باعث کاهش مصرف سوخت می‌شود؟ آموزش رانندگی در زمستان؛ در برف و یخبندان چه نکات مهمی را باید رعایت کنیم؟
