آزمایش‌ها و درمان‌های مولتیپل میلوما
1
مولتیپل میلوما (Multiple Myeloma) یک نوع سرطان خون است که از سلول‌های پلاسما در مغز استخوان شروع می‌شود. این بیماری با تولید غیرطبیعی پروتئین‌های خاصی به نام پروتئین‌های M مشخص می‌شود که می‌تواند تأثیرات مخربی بر روی استخوان‌ها، کلیه‌ها، و سیستم ایمنی بدن داشته باشد. تشخیص به موقع و استفاده از روش‌های درمانی مناسب می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد و پیشرفت بیماری را کنترل کند.
در این مقاله، مجموعه‌ای از روش‌های آزمایشگاهی و تصویربرداری که برای تشخیص مولتیپل میلوما استفاده می‌شوند، همراه با درمان‌های موجود از جمله شیمی‌درمانی، پرتودرمانی، و پیوند سلول‌های بنیادی بررسی خواهد شد. همچنین به گزینه‌های مدرن‌تر نظیر درمان هدفمند و آزمایش‌های مولکولی پرداخته شده است که نقش مهمی در شخصی‌سازی برنامه درمانی بیماران دارند. با ما همراه باشید تا به درکی جامع از روش‌های مقابله با این بیماری دست یابید.
۱/۱۶ – آزمایش خون
زمانی که به مولتیپل میلوما مبتلا می‌شوید، سلول‌های سرطانی جای سلول‌های سالم خونی را در بدن شما می‌گیرند. به‌جای تولید پروتئین‌های عادی که آنتی‌بادی نامیده می‌شوند، ذراتی به نام پروتئین‌های M (به معنی مونونوکلونال) تولید می‌کنند. برای تشخیص این بیماری، پزشک آزمایش خون و ادرار تجویز می‌کند تا پروتئین‌های M شناسایی شوند. سپس، آزمایشگاه علاوه بر پروتئین‌های M، وجود ماده دیگری به نام بتا-۲ میکروگلوبولین را نیز بررسی می‌کند که نشان‌دهنده بیماری مولتیپل میلوما است.
۲/۱۶ – آزمایش ادرار
پروتئین‌هایی که توسط سلول‌های میلوما تولید می‌شوند، نه‌تنها در خون بلکه در ادرار نیز ظاهر می‌شوند که این امر راه دیگری برای تشخیص بیماری به پزشکان می‌دهد. علاوه بر این، مولتیپل میلوما ممکن است به کلیه‌ها آسیب برساند، بنابراین پزشک ادرار شما را از نظر عملکرد صحیح کلیه‌ها بررسی می‌کند. برخی از این آزمایش‌ها نیاز دارند که ادرار را در مدت ۲۴ ساعت جمع‌آوری کنید، نه فقط یک نمونه.
۳/۱۶ – بررسی اسکلتی
در این آزمایش، پزشک با استفاده از تصاویر اشعه ایکس، استخوان‌های اصلی بدن شما را بررسی می‌کند. مولتیپل میلوما می‌تواند مشکلاتی مانند درد استخوان، نرم شدن یا نازک شدن استخوان‌ها و شکستگی ایجاد کند. اشعه ایکس می‌تواند این نوع آسیب‌ها را نشان دهد. تکنسین نحوه قرارگیری بدن را به شما آموزش می‌دهد و تصاویر از زوایای مختلف گرفته می‌شوند تا تمامی استخوان‌های شما بررسی شوند.
۴/۱۶ – نمونه‌برداری از مغز استخوان
مولتیپل میلوما از مغز استخوان شروع می‌شود، بافت اسفنجی داخل برخی استخوان‌ها. برای بررسی، پزشک منطقه نزدیک لگن شما را بی‌حس کرده و با استفاده از یک سوزن نمونه‌ای از مایع مغز استخوان شما را از استخوان لگن استخراج می‌کند. همچنین، یک تکه کوچک از استخوان و مغز استخوان برداشته می‌شود. پزشکان این نمونه‌ها را بررسی می‌کنند تا ببینند سلول‌های شما چگونه به نظر می‌رسند و آیا تعداد زیادی سلول پلاسما (نشانه مولتیپل میلوما) وجود دارد یا خیر.
۵/۱۶ – تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
این اسکن به پزشک نشان می‌دهد که آیا سلول‌های میلوما جایگزین مغز استخوان طبیعی شده‌اند یا خیر. پزشک ممکن است به دنبال توموری از سلول‌های پلاسما به نام پلاسماسیتوما نیز باشد. این نوع آزمایش تصویربرداری برای شناسایی شکستگی‌های ستون فقرات ناشی از آسیب استخوانی نیز مناسب است. برای MRI، شما در داخل دستگاهی شبیه به یک لوله بزرگ دراز می‌کشید و آهن‌رباها و امواج رادیویی پرانرژی تصاویر داخلی بدن شما را تولید می‌کنند.
۶/۱۶ – توموگرافی گسیل پوزیترون (PET)
اسکن PET گاهی با آزمایش دیگری به نام سی‌تی اسکن ترکیب می‌شود. قبل از قرار گرفتن در دستگاه، ماده‌ای که شامل قند و ماده شیمیایی رادیواکتیو است، از طریق یک IV در بازو یا دست شما تزریق می‌شود. سلول‌های سرطانی این ماده را بیشتر جذب می‌کنند و تصویر به پزشک نشان می‌دهد که این سلول‌ها در بدن شما کجا هستند.
۷/۱۶ – نمونه‌برداری از چربی شکم
مولتیپل میلوما ممکن است باعث تجمع پروتئین‌های زیادی در برخی اندام‌ها شود که می‌تواند به آنها آسیب برساند. اگر پزشک به این وضعیت مشکوک باشد (که آمیلوئیدوز نامیده می‌شود)، بهترین راه بررسی آن چربی شکم شما است. پزشک با استفاده از سوزن، تکه کوچکی از بافت شکم را برداشته و آن را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند. (ابتدا ناحیه موردنظر بی‌حس می‌شود تا راحت‌تر باشید.)
۸/۱۶ – آزمایش‌های مولکولی
این آزمایش‌ها، بررسی‌های بسیار دقیق مغز استخوان یا سلول‌های تومور هستند که کروموزوم‌ها، ژن‌ها، پروتئین‌ها و سایر موارد منحصربه‌فرد سرطان را شناسایی می‌کنند. برخی از این آزمایش‌ها شامل سیتوژنتیک و هیبریداسیون فلورسانس درجا (FISH) هستند. شما و پزشکان می‌توانید از اطلاعات این آزمایش‌ها برای تصمیم‌گیری درباره برنامه درمانی استفاده کنید.
۹/۱۶ – انتظار مراقبتی
پس از تشخیص، ممکن است شما و پزشکتان تصمیم بگیرید که بهترین درمان برای مولتیپل میلوما فعلاً هیچ درمانی نباشد. این رویکرد، که به آن نظارت فعال نیز می‌گویند، زمانی توصیه می‌شود که بیماری در مراحل اولیه باشد و علائمی نداشته باشید. برای اطمینان از تغییر نکردن وضعیت، مراجعات مکرر خواهید داشت که ممکن است شامل آزمایش خون و ادرار نیز باشد.
۱۰/۱۶ – درمان هدفمند
این درمان از داروهایی استفاده می‌کند که ژن‌ها، پروتئین‌ها یا بافت خاصی که سرطان برای بقا به آنها وابسته است را هدف قرار می‌دهند. این رویکرد که به آن درمان نوین نیز گفته می‌شود، سرطان را هدف قرار داده و آسیب به سلول‌های سالم را محدود می‌کند. داروهای این گروه شامل داروهایی هستند که رشد سلول‌های میلوما را در مغز استخوان متوقف می‌کنند و داروهایی که سیستم ایمنی بدن شما را برای مبارزه با سرطان تقویت می‌کنند. برخی از این داروها به شکل قرص مصرف می‌شوند و برخی دیگر با استفاده از سرنگ به ورید بازو تزریق می‌شوند.
۱۱/۱۶ – شیمی‌درمانی
این نوع درمان از داروها برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. ممکن است داروها را به صورت قرص یا از طریق تزریق به یکی از رگ‌های شما دریافت کنید. این درمان‌ها در قالب یک برنامه زمانی مشخص انجام می‌شوند که طول مدت آن به داروهای مصرفی و شدت بیماری بستگی دارد. گاهی پزشکان ترکیبی از چند داروی شیمی‌درمانی را به‌طور همزمان تجویز می‌کنند.
۱۲/۱۶ – پرتودرمانی
پزشک ممکن است این درمان را برای کوچک کردن سریع یک تومور تجویز کند، به‌ویژه اگر باعث درد یا آسیب به استخوان شده باشد. ذرات انرژی با شدت بالا از یک دستگاه به بدن شما تابیده می‌شوند و اشعه این ذرات سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد. تعداد جلسات درمانی در یک دوره زمانی معین برنامه‌ریزی می‌شود.
۱۳/۱۶ – کورتیکواستروئیدها
داروهایی مانند پردنیزون و دگزامتازون سیستم ایمنی بدن را آرام کرده، التهاب را کاهش داده و با سلول‌های میلوما در بدن مبارزه می‌کنند. پزشک ممکن است از این داروها به‌عنوان بخشی از برنامه درمانی شما استفاده کند. این داروها را می‌توانید به صورت قرص مصرف کنید یا تزریق وریدی دریافت کنید.
۱۴/۱۶ – پیوند سلول‌های بنیادی
این روش مغز استخوان آسیب‌دیده شما را با سلول‌های خون‌ساز ویژه‌ای به نام سلول‌های بنیادی هماتوپوئتیک جایگزین می‌کند. این سلول‌ها می‌توانند از یک اهداکننده دریافت شوند یا پزشکان سلول‌های خودتان را جمع‌آوری کرده و به شما بازگردانند. ابتدا شیمی‌درمانی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی در بدن شما انجام می‌شود و سپس پیوند سلول‌های جدید را برای تولید مغز استخوان سالم آغاز می‌کنند. این فرآیند چند هفته طول می‌کشد و مدت زمانی که در بیمارستان می‌گذرانید به وضعیت بیماری شما بستگی دارد.
توجه: پیوند سلول‌های بنیادی معمولاً برای افرادی که احتمال درمان بیماری آنها وجود دارد، انجام می‌شود.
۱۵/۱۶ – بیس‌فسفونات‌ها
اگر مولتیپل میلوما مشکلات جدی برای استخوان‌های شما ایجاد کرده باشد، پزشک ممکن است یکی از این داروها را به برنامه درمانی شما اضافه کند. این داروها می‌توانند بیماری استخوان را کند کنند، از شکستگی‌ها جلوگیری کرده و درد استخوان را کاهش دهند. دو داروی رایج در این گروه پامیدرونات (Aredia) و اسید زولدرونیک (Zometa) هستند که به صورت تزریق وریدی تجویز می‌شوند.
۱۶/۱۶ – جراحی
عمل‌های جراحی می‌توانند برای ترمیم شکستگی‌های استخوانی ناشی از بیماری به‌کار روند و درد را کاهش داده یا به بهبود حرکت شما کمک کنند. مولتیپل میلوما اغلب بر ستون فقرات تأثیر می‌گذارد. گرچه آسیب‌ها قابل برگشت نیستند، جراحان می‌توانند ستون فقرات را تثبیت کنند. ممکن است عملی به نام ورتبروپلاستی یا کیفوپلاستی انجام شود که از فشردگی نخاعی (که می‌تواند منجر به فلج شود) جلوگیری می‌کند.
