شوک دوباره به بازار حبوبات/ قیمت نخود ۱۴۱ درصد و قیمت لوبیا قرمز ۱۲۹ درصد افزایش یافت
در پی حذف ارز ترجیحی و نبود برنامه‌ریزی مؤثر، بازار حبوبات با افزایش بی‌سابقه قیمت مواجه شده است؛ طوری‌که نرخ نخود ۱۴۱ درصد و لوبیا قرمز ۱۲۹ درصد افزایش یافته‌اند. فعالان بازار سیاست‌های مقطعی دولت را عامل اصلی این التهابات می‌دانند.
به گزارش تجارت نیوز، افزایش بی‌سابقه قیمت حبوبات در ماه‌های اخیر، به یکی از چالش‌های مهم بازار مواد غذایی کشور تبدیل شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که تنها در مدت کوتاهی نرخ اقلامی مانند نخود، لپه، عدس و لوبیا تا بیش از دو برابر افزایش یافته است.
این وضعیت در حالی ایجاد شده که این جهش قیمتی نه از ناحیه افزایش تقاضای مصرفی یا رشد جهانی قیمت‌ها، بلکه بیشتر ناشی از تصمیمات داخلی، تغییرات سیاست‌های ارزی، نوسان در عرضه داخلی و نبود برنامه‌ریزی بلندمدت بوده است. بازار در غیاب ثبات و پیش‌بینی‌پذیری، به سرعت دچار التهاب شده و فرصت را برای رفتارهای سوداگرانه و اختلال در جریان توزیع فراهم کرده است.
بررسی قیمت حبوبات در دو ماه اخیر
بررسی‌‌های تجارت‌نیوز حاکی از آن است که در اسفند سال ۱۴۰۳، قیمت نخود ۹۴ هزار تومان بود، اما حالا قیمت هر ۹۰۰ گرم آن با ۱۴۱ درصد افزایش به ۲۲۸ هزار تومان رسیده است.
قیمت لپه هم که در اسفند ۱۴۰۳ به ۱۰۵ هزار تومان رسیده بود، حالا با قیمت ۲۳۰ هزار تومان به‌فروش می‌رسد که این به‌معنای رشد ۱۱۹ درصدی این محصول در دو ماه گذشته است.
عدس ریز هم درحال حاضر ۱۸۰ هزار تومان قیمت‌گذاری شده، این در حالی است که این محصول با رشد قیمت ۶۶ درصدی همراه بوده و الان با قیمت ۱۰۸ هزارتومان در بازار عرضه می‌شود.
عدس درشت و لوبیا قرمز هم به‌ترتیب با قیمت.های ۱۱۳ هزار تومان و ۱۳۰ هزار تومان در اختیار مصرف‌کننده قرار می‌گرفتند. اما حالا با رشد نرخ ۹۴ درصدی و ۱۲۹ درصدی، با قیمت‌های ۲۱۹ هزار تومان و ۲۹۸ هزار تومان در بازار توزیع می‌شوند.
قیمت ماش هم با رشد ۹۶ درصدی همراه بوده و از ۱۰۲ هزار تومان در اسفند ۱۴۰۲ به ۲۰۰ هزار تومان رسیده است.
حذف ارز ترجیحی عامل برهم خوردن تعادل بازار حبوبات
سیدمحمدرضا ترابی موسوی، نایب‌رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی ایران، درباره وضعیت بازار حبوبات در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز توضیح داد: ارز ترجیحی از واردات حبوبات حذف شد و به همین‌دلیل، قیمت حبوبات افزایش یافت. در چنین شرایطی، نرخ اکثر محصولاتی که با ارز ترجیحی واردات می‌شدند، رشد چشمگیری داشتند.
وی ادامه داد: از طرفی، به دلیل حذف ارز ترجیحی از واردات حبوبات، تقاضا در بازار افزایش داشته، اما این تقاضا از سوی مصرف‌کننده نیست، بلکه از طرف تجار شکل گرفته است.
او عنوان کرد: از سوی دیگر، عرضه محصولات تولید داخل نیز در تعادل بازار نقش دارد. زمانی که قیمت‌ها دچار نوسان می‌شوند، عرضه این محصولات کاهش می‌یابد؛ چراکه تولیدکنندگان منتظر ثبات قیمت‌ها می‌مانند. این وضعیت منجر به شکل‌گیری یک افزایش قیمت کاذب در بازار می‌شود.
این فعال بخش خصوصی درباره وضعیت فعلی بازار حبوبات اظهار کرد: با تدابیری که ستاد تنظیم بازار اندیشید و جلساتی که برگزار شد، عرضه در بازار افزایش یافت. در بحث واردات هم تلاش بر این بود که ثبت سفارش بیشتری انجام شود. با تأمین کالاهای مورد نیاز ازجمله حبوبات، بازار تا حدی به ثبات رسید.
واردکنندگان به‌صورت مستقیم در افزایش قیمت حبوبات نقش ندارند
نایب‌رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی ایران درباره نقش واردکنندگان بر افزایش قیمت حبوبات تصریح کرد: واردکنندگان تأثیر مستقیمی بر گرانی‌ها نداشته‌اند، چراکه ارز ترجیحی که پیش‌تر به این گروه کالایی اختصاص می‌یافت، حذف شده است.
او ادامه داد: از سوی دیگر، وقتی ارز ترجیحی کالاهایی نظیر بذر، کود و … هم حذف شوند، این کالاها با ارز آزاد یا تالار دوم وارد می‌شوند. این شرایط بر قیمت نهایی محصول و حتی بر واردکننده هم تأثیر دارند، اما این تأثیر به‌صورت مستقیم نیست.
او اضافه کرد: علاوه بر این، افزایش جهانی قیمت برخی محصولات کشاورزی هم بر قیمت آن در بازار داخل نفش دارند. به‌طور مثال، تحت تأثیر جنگ اوکراین و محدودیت‌های صادراتی روسیه و اوکراین، باعث شده قیمت تمام‌شده بعضی محصولات کشاورزی در سطح جهان به‌طور قابل توجهی افزایش یابد.
تصمیمات مقطعی مشکل بازار حبوبات را رفع نمی‌کند
ترابی درباره تأثیر ممنوعیت صادرات بر بهبود وضعیت بازار حبوبات عنوان کرد: فعالان بخش خصوصی به‌طور کلی با این تصمیم‌گیری‌های آنی و لحظه‌ای مخالف‌اند. باید وضعیت عرضه و تقاضا در بازار مشخص شود، چنین تصمیم‌گیری‌هایی همچون مسکن موقت عمل می‌کنند. مسئولان باید برای حل ریشه‌ای چنین مشکلاتی اقدام کنند. با تصمیمات لحظه‌ای، این مشکلات برطرف نمی‌شوند.
او تأکید کرد که اگر یک فضای رقابتی در بازار حاکم باشد، احتیاجی به ممنوعیت صادرات نیست. در چنین شرایطی، تجار هم ترجیح می دهند به‌جای صادرات، محصول خود را در بازار داخل به‌فروش برسانند.
وی درباره عواقب ممنوعیت صادرات تصریح کرد: ممنوعیت صادرات عواقب منفی به‌دنبال دارد، زیرا صادرکنندگان با مشتریان خارجی خود قرارداد دارند. این ممنوعیت باعث می‌شود که صادرکنندگان نتوانند به تعهدات خود عمل کنند و خسارت‌های زیادی را متحمل می‌شوند.
تضمینی برای ثبات قیمت ارز وجود ندارد
ترابی در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود کاهش نرخ ارز، قیمت حبوبات همچنان بالاست؟ عنوان کرد: متاسفانه در ایران، زمانی که نرخ ارز افزایش پیدا می‌کند، قیمت محصولات مختلف از خودرو گرفته تا حبوبات و … افزایش قیمت پیدا می‌کنند، اما با کاهش نرخ، قیمت‌ها تغییری نمی‌کند.
او در ادامه تشریح کرد: دلیل واردکننده این است که کالا را با نرخ ارز بالا وارد کرده و از طرفی، تضمینی وجود ندارد که قیمت ارز ثابت بماند.
باید پیش از بحران نیاز بازار تأمین شود
این فعال بخش خصوصی درباره سازوکارهای لازم برای جلوگیری از بروز مجدد چنین اتفاقاتی تشریح کرد: باید نیاز کشور تضمین شود و پیشاپیش برای تامین این نیاز اقدام شود تا به‌صورت مقطعی صادرات ممنوع نشود و از تصمیم‌های لحظه آخری جلوگیری شود.
براساس این گزارش، عملکرد وزارت کشاورزی در مدیریت بازار حبوبات بار دیگر ضعف این نهاد در پیش‌بینی بحران و تنظیم بازار نمایان کرد. حذف ارز ترجیحی بدون ایجاد سازوکارهای حمایتی، نبود برآورد دقیق از نیاز بازار و اتخاذ تصمیمات مقطعی مانند ممنوعیت صادرات، نه‌تنها به ثبات بازار کمکی نکرد، بلکه زمینه‌ساز افزایش بی‌ضابطه قیمت‌ها و رشد تقاضای غیرمصرفی شد.
در حالی‌که انتظار می‌رفت این وزارت‌خانه، به‌عنوان متولی بخش کشاورزی، با سیاست‌گذاری دقیق و مداخله هدفمند از شکل‌گیری چنین بحرانی جلوگیری کند، اما اقدامات صورت‌گرفته یا با تأخیر همراه بوده یا اثرگذاری لازم را نداشته است.
شواهد نشان می‌دهد که بخشی از التهابات فعلی، نتیجه نبود برنامه‌ریزی در این وزارت‌خانه است؛ موضوعی که ضرورت بازنگری در شیوه مداخله دولت در بازار کالاهای اساسی را بیش از پیش آشکار می‌کند.
fبرای مطالعه بیشتر به گزارش نخود و لوبیا گروگان جدید بازار ارز در تجارت‌نیوز مراجعه کنید.
