خشکی تالاب های فارس، ناشی از سدسازی و کشاورزی ناپایدار است/ ارزش اقتصادی تالاب؛ 16 تا 100 برابر زمین زراعی
تالاب های فارس که اهمیت زیادی در تنوع زیستی داشتند، امروز وضعیت خوبی ندارند؛ بیشتر آنها از بین رفته‌اند یا در معرض نابودی قرار دارند. محمد درویش، کنشگر محیط زیست در گفت‌وگو با «تجارت‌نیوز»، سدسازی و کشاورزی ناپایدار را از جمله مهم‌ترین دلایل خشکی تالاب ها می‌داند و تاکید می‌کند که ارزش اقتصادی هر هکتار تالاب، به 16 تا 100 برابر معادل آن در زمین‌های کشاورزی می‌رسد.
به گزارش تجارت نیوز، تالاب های فارس، حال و روز خوبی ندارند؛ برخی از آنها دیگر فقط در یادها و تصاویر به جای مانده‌اند و برخی دیگر، در معرض نابودی هستند. در حالی که این استان و پهنه‌های آبی آن، نقش پررنگی در تنوع زیستی کشور داشتند و روند خشکی تالاب های فارس، نگران‌کننده است.
لیلا تاجگردون، مدیرکل حفاظت محیط زیست فارس، امروز در نشستی به این واقعیت اذعان کرده و گفته است که از بین 14 تالاب استان، بسیاری از آنها از دست رفته‌اند و روند نابودی آنها همچنان ادامه دارد.
آنگونه که ایسنا گزارش داده، او «خشکسالی»، «کشاورزی ناپایدار» و «برداشت بی‌رویه از منابع آب» را از جمله مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده پهنه‌های آبی استان دانسته است.
حجم زیادی از تالاب های فارس باقی نمانده است
محمد درویش، کنشگر و پژوهشگر محیط زیست نیز در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز تاکید می‌کند که در عمل، حجم زیادی از تالاب های فارس باقی نمانده؛ این در حالی است که فارس، از نظر تعداد ثبت شده تالاب‌های بین‌المللی در کنوانسیون رامسر، یکی از راهبردی‌ترین و مهم‌ترین استان‌های کشور محسوب می‌شود.
به گفته او، در این میان تالاب‌های بعضا بین‌المللی بختگان، طشت، کافتر، ارژن و پریشان، یا از میان رفته‌اند یا در معرض نابودی هستند، تالاب مهارلو نیز شرایط خوبی ندارد و تنها استثنا، تالاب کنجان است که با تلاش سازمان‌های مردم‌نهاد و دریافت حقابه (مقدم بر صنعت و کشاورزی)، سرپا مانده است.
سدسازی و کشاورزی ناپایدار، 2 عامل مهم خشکی تالاب های فارس است
درویش، خشکی تالاب‌ها و وضعیت بحرانی برخی از آنها را از جمله بختگان، طشت و ارژن، متاثر از سدسازی در بالادست و نپرداختن حقابه می‌داند.
او در عین حال تاکید می‌کند که در مورد برخی دیگر، حفر بی‌رویه چاه، مهم‌ترین عامل نابودی آنها بوده است. این پژوهشگر محیط زیست توضیح می‌دهد: «چاه‌های متعددی در اطراف تالاب پریشان، برای آبیاری مزارع و تامین آب مورد نیاز نیروگاه سیکل ترکیبی کازرون حفر شده و در واقع، توسعه نامتوزان کشاورزی و صنعت باعث نابودی آن شده است.»
وضعیت تالاب‌ها از نظر فرونشست نگران‌کننده است
درویش در ادامه، به بروز فرونشست در برخی تالاب های فارس اشاره می‌کند و می‌گوید: «گزارش‌هایی از شکل‌گیری فروچاله و فرونشست در کف تالاب مهارلو ثبت شده؛ در حالی که این پدیده، نشان‌دهنده مرگ تالاب‌هاست.»
او می‌گوید: «فارس از جمله استان‌هایی است که بر اساس آمارهای سازمان زمین شناسی، بالاترین میزان فرونشست را در برخی مناطق از جمله دشت فسا و جهرم دارد. همچنین بزرگ‌ترین فروچاله در سطح خاورمیانه، در دشت مرودشت شکل گرفته است. این موارد، استفاده بی‌رویه از منابع آبی را نشان می‌دهد.»
فارس باید از اقتصاد آب‌محور فاصله بگیرد
این کنشگر محیط زیست، مهم‌ترین راهکار مقابله با خشکی تالاب های فارس و محافظت از آنها، در کنار حفظ معیشت کشاورزان را حرکت به سمت روش‌ها و تکنولوژی‌های نوین در کشاورزی می‌داند و میافزاید: «بخش قابل توجهی از کشت محصولات در ایران همچنان با استفاده از روش‌های غرقابی انجام می‌شود؛ در حالی که اینگونه آبیاری با توجه حجم آب و جمعیت موجود دیگر پاسخگو نیست. در نتیجه باید روش‌هایی چون کشت گلخانه‌ای در کشور رواج پیدا کند.»
درویش تاکید می‌کند: «به طور کلی، فارس باید از اقتصاد آب‌محور فاصله بگیرد و به سمت خلق ثروت از ظرفیت‌های فرهنگی، تاریخی و گردشگری خود برود اما متاسفانه مدیران دولتی بر افزایش وابستگی معیشتی به منابع آب و خاک تاکید دارند.»
ارزش اقتصادی تالاب‌ها، 14 تا 100 برابر زمین‌های کشاورزی است
او میافزاید: «محاسبات نشان می‌دهد که هر هکتار تالاب، حداقل 14 برابر معادل آن در مرغوب‌ترین زمین‌های کشاورزی، ارزش اقتصادی دارد. این رقم، بسته به میزان خشکی زمین در منطقه می‌تواند به ۱۰۰ برابر نیز برسد. در نتیجه تالاب‌ها در استانی مانند فارس ارزش اقتصادی بسیار بالایی دارند.»
به گفته درویش، با وجود چنین ارزشی، خشکی تالاب های فارس بر اثر توسعه کشاورزی رقم خورده که این موضوع، نشان‌دهنده بی‌خردی یا «کسوف خرد» در مدیریت است.
پیامد خشکی تالاب ها؛ از بحران معیشت تا تولید ریزگرد
به گزارش تجارت‌نیوز، وضعیت ناگوار تالاب‌ها در کشور منحصر به فارس نیست و بسیاری از استان‌های کشور درگیر این معضل هستند. به گونه‌ای که آمارهای رسمی و سخنان مسئولان دولتی، از تبدیل ۶۶ درصد تالاب‌های کشور به کانون گرد و غبار خبر می‌دهند.
این در حالی است که خشکی تالاب ها، پیامدهای اجتماعی و اقتصادی متعددی در پی دارد. کارشناسان، چالش‌های معیشتی جوامع محلی و به دنبال آن فقر، مهاجرت‌های گسترده و افزایش آسیب‌های اجتماعی را از جمله این تبعات می‌دانند.
همچنین خشکی تالاب ها و تبدیل آنها به کانون‌های بحرانی تولید گرد و غبار، سلامت مردم را به خطر می‌اندازد و می‌تواند باعث بیماری‌های چشمی، قلبی و ریوی شود. در این میان، محیط زیست و تنوع زیستی کشور نیز از این وضعیت آسیب زیادی می‌بینند.
در چنین شرایطی، سدسازی، جاده‌سازی بدون ضابطه (برای مثال در مورد دریاچه پریشان)، کشاورزی ناپایدار و خشکسالی‌های چند ساله، خشکی تالاب های فارس و دیگر استان‌های کشور را رقم زده است و دورنمای چندان مثبتی نیز برای تغییر وضعیت دیده نمی‌شود.
برای اطلاعات بیشتر، مطالعه دو گزارش انتقال آب، راه‌حل تنش آبی فارس نیست و خشکی تالاب ها، معیشت مردم محلی را نشانه می رود پیشنهاد می‌شود.
