کشف یک سنگ «مریخی» که زائده‌هایی شبیه «تخم عنکبوت» روی آن دیده می‌شود
فرادید| دکتر کِیتی اِستَک مورگان از آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا (JPL) هدایت تلاش‌هایی را بر عهده دارد که هدفشان درک نحوه تشکیل این سنگ عجیب و چگونگی انتقال آن به این نقطه است. از آن‌جا که این سنگ که اکنون «خلیج سِنت پال» نام گرفته با محیط اطراف خود مطابقت ندارد، پژوهشگران گمان می‌کنند ممکن است در گذشته‌های دور توسط فرایندهای زمین‌شناسی به اینجا منتقل شده باشد.
به گزارش فرادید، این مریخ‌نورد در تاریخ ۲۱ اسفند ۱۴۰۳ تصویری از سنگ نامبرده گرفت که تکه‌ای بزرگ از یک سنگ شناور بود. این اصطلاح برای سنگ‌هایی به کار می‌رود که دیگر در محل اصلی تشکیل خود قرار ندارند. سطح این سنگ با ریزکره‌هایی به قطر کمتر از ۳ میلی‌متر پوشیده شده است. دانشمندان ناسا حدس می‌زنند این ریزکره‌ها ممکن است نتیجه برخورد شهاب‌سنگ‌ها یا واکنش‌های آب زیرزمینی در پوسته مریخ باشند.
سال ۲۰۰۴، مریخ‌نورد «فرصت» نیز اجسام کروی کوچکی را کشف کرد که محققان آن‌ها را «زغال‌اخته» نامیدند. این اجسام کروی در منطقه مِریدیانی پلانوم یافت شده بودند و بعداً روشن شد که سرشار از هِماتیت (نوعی اکسید آهن) هستند. آن کشف، گمانه‌زنی‌هایی درباره وجود آب جاری در گذشته مریخ را تقویت کرد. اما منشأ همه اجسام کروی مریخی لزوماً آب نیست؛ قطرات آتشفشانی هم می‌توانند چنین اشکالی را ایجاد کنند.
ریزکره‌های سنگی مریخ و شهاب‌سنگ‌ها
یکی از فرضیه‌ها اینست که این ریزکره‌ها در پی برخورد یک شهاب‌سنگ با سطح مریخ و پرتاب شدن مواد مذاب به جوّ تشکیل شده‌اند. این ذرات ممکن است به سرعت سرد شده و به شکل کره‌های سنگی درآیند و در نهایت به هم بچسبند.
اگر چنین باشد، سنگ خلیج سنت پال ممکن است مسافت زیادی را طی کرده باشد تا به موقعیت کنونی خود برسد. این امر می‌تواند داده‌های جدیدی درباره چگونگی پراکندگی مواد در سطح مریخ در اثر برخوردها فراهم کند.
سناریوی دیگر شامل نفوذ آب زیرزمینی در لایه‌های زیرین سنگ می‌شود. با گذر زمان، آب‌های معدنی ممکن است برخی مواد را سفت کرده و توده‌هایی را شکل داده باشند که در نهایت با فرسایش قابل‌مشاهده شده‌اند. اگر این نظریه درست باشد، شواهد جدیدی از وجود آب مایع در گذشته در دهانه جزرو به‌دست خواهد آمد، نکته‌ای مهم برای دانشمندانی که در جست‌وجوی نشانه‌های حیات باستانی در مریخ هستند.
قرار دادن سنگ در بستر زمین‌شناسی آن
به گفته مسئولان ناسا: «تیم در حال بررسی رابطه بافت پر از ریزکره در خلیج سنت پال با لایه‌های سنگی تپه‌ی ویچ هیِزِل است.» هدف آن‌ها اینست که بفهمند آیا لایه‌ای در این تپه هست که با ترکیب سنگ یافته‌شده مطابقت داشته باشد و آیا ممکن است این سنگ از تپه پایین افتاده باشد یا خیر.
در این تصویر که توسط مریخ‌نورد استقامت ناسا و با استفاده از دوربین قدرتمند SuperCam نسخه ترکیبی و پردازش‌شده‌ی RMI تهیه شده، بخشی از ناحیه‌ای در پایین تپه ویچ هِیزِل در لبه دهانه جزرو دیده می‌شود. در تصویر، صدها ساختار کروی و عجیب قابل‌مشاهده هستند که بخشی از بافت سنگی این منطقه را تشکیل می‌دهند. این عکس در تاریخ ۱۱ مارس ۲۰۲۵، برابر با روز ۱۴۴۲ مأموریت مریخ ۲۰۲۰ ثبت شده است
نقشه‌برداری زمین‌شناختی با استفاده از دوربین‌ها و ابزارهای مریخ‌نورد به شناسایی منشأ این سنگ کمک خواهد کرد. اگر لایه‌ای کشف شود که با این سنگ تطابق داشته باشد، داده‌های ارزشمندی درباره فرایندهای گذشته‌ای که این بخش از مریخ را شکل داده‌اند به‌دست خواهد آمد.
چرا این موضوع اهمیت دارد؟
مریخ‌نورد مجهز به ابزارهای ویژه‌ای است که می‌توانند ترکیب شیمیایی این ریزکره‌ها را تحلیل کنند. بررسی عناصر تشکیل‌دهنده مانند آهن، منیزیم و سایر مواد معدنی می‌تواند به تأیید یکی از سناریوهای پیشنهادی کمک کند.
اگر امضای شیمیایی این ریزکره‌ها بیشتر با عناصر آتشفشانی مطابقت داشته باشد، احتمال یک رویداد برخوردی یا آتشفشانی شدت می‌گیرد. اما اگر مواد معدنی تغییریافته در اثر آب غالب باشند، ممکن است منشأ آرام‌تری مانند جریان آب زیرزمینی داشته باشند.
با پیگیری منشأ این ریزکره‌ها، پژوهشگران می‌توانند داده‌های بیشتری درباره جابجایی سنگ‌ها در سطح مریخ به‌دست آورند. حتی یک سنگ در جای اشتباه می‌تواند سرنخ‌هایی درباره برخوردهای شدید، سیلاب‌ها یا فوران‌های آتشفشانی دوران گذشته ارائه دهد.
هر مورد عجیب و غیرعادی برای تیم‌های تحقیقاتی فرصتی برای درک فرایندهای پنهان زیر سطح مریخ است. مشاهدات بیشتر و تجزیه و تحلیل نمونه‌ها روشن خواهد کرد که آیا سنگ خلیج سنت پال مورد خاصی است یا بخشی از یک الگوی گسترده‌تر در دهانه جزرو.
حل معمای ریزکره‌های سنگی مریخ
ممکن است پژوهشگران در آینده نزدیک مریخ‌نورد را به سمت لایه‌های تیره‌تر دهانه هدایت کنند که از مدار قابل‌مشاهده‌اند. اگر این لایه‌ها ترکیب شیمیایی مشابهی داشته باشند، ممکن است نشان دهد این سنگ صرفاً از ارتفاعی به سمت سرازیری غلت خورده باشد. در غیر این صورت، احتمال منشأ دوردست‌تر مطرح می‌شود. روشن کردن این موضوع ممکن است نشان دهد تشکیل ریزکره‌ها تا چه حد در دهانه جزرو گسترده است و آیا با مناطق دیگر مریخ مرتبط است یا نه.
این تکه سنگ اسرارآمیز یادآور این نکته است که هنوز چیزهای زیادی برای یادگیری درباره مریخ وجود دارد. حتی پس از دهه‌ها ماموریت، کشف‌های جدید همچنان پیش‌فرض‌ها را به چالش می‌کشند. با اینکه این ریزکره‌ها شبیه تخم‌های عنکبوت به نظر می‌رسند، هیچ نشانه‌ای از موجودات بیگانه وجود ندارد. این توده‌های کوچک یک پدیده زمین‌شناسی هستند و رمزگشایی از گذشته‌شان به دانشمندان سپرده شده است.
مترجم: زهرا ذوالقدر
