آیا پیشرفت دانش می‌تواند طول عمر انسان را افزایش دهد؟
ارسال شده توسط: پریسا فولادی 09 خرداد 1404 ساعت 09:32
آیا انسان می‌تواند برای همیشه زنده بماند؟ در اینجا نگاهی به چالش‌ها، امیدها و گمانه‌زنی‌های علمی در مورد آینده طول عمر انسان می‌اندازیم.
شاید برای شما هم سوال شده باشد که انسان تا چه سنی می‌تواند زندگی کند؟ رکورد طول عمر انسان متعلق به فردی به نام «ژان کلمانت» فرانسوی است که ۱۲۲ سال عمر کرد. پس تا زمانی که کسی این رکورد را نشکند، این طولانی‌ترین عمری است که یک انسان توانسته تجربه کند.
پیشرفت علم و طول عمر انسان
میانگین عمر انسان در سراسر جهان حدود ۷۰ سال است، اما عوامل بی‌شماری مانند بیماری‌ها، سوءتغذیه، جنگ و بسیاری موارد دیگر بر این عدد تأثیر می‌گذارند. برخی متخصصان ژنتیک معتقدند حتی در ایده‌آل‌ترین شرایط هم نهایت امیدی که می‌توانیم داشته باشیم رسیدن به ۱۱۵ سالگی است، هرچند خانم کلمانت با عمر ۱۲۲ ساله‌اش این ایده را به چالش کشید.
این اعداد بیشتر به طول عمر «طبیعی» مربوط می‌شوند. اما انسان‌ها استاد دستکاری طبیعت و بهبود (یا گاهی تخریب) آن هستند. پس اگر از هوش، فناوری و علم‌مان استفاده کنیم چه اتفاقی می‌افتد؟ اگر به خودمان کمک کنیم تا چه سنی می‌توانیم زنده بمانیم؟ آیا روزی می‌رسد که دیگر مجبور به مردن نباشیم؟ بیایید با پیشرفت دانش، به دنبال پاسخ این سوالات بگردیم.
راز عمر طولانی
در حال حاضر پیرترین فرد زنده جهان به نام «تومیکو ایتوکا» ۱۱۶ سال سن دارد. او هنوز راه زیادی تا رسیدن به رکورد ژان کلمانت دارد. اما راز این عمرهای طولانی چیست؟
دوستان کلمانت می‌گویند او نه تنها از نظر ژنتیکی خوش‌شانس بود (که قطعا نقش مهمی داشته)، بلکه عوامل دیگری نیز به او کمک کردند. البته لازم به ذکر است بدانید که کلمانت فرد ثروتمندی بود. خب افراد ثروتمند به‌طبع مزایای زیادی دارند. او عملا کار نمی‌کرد و بیشتر وقتش را به معاشرت می‌گذراند.
آشپز داشت و هرگز نگران تهیه غذا نبود؛ حتی خریدش را هم دیگران انجام می‌دادند. زندگی او سرشار از اوقات فراغت و بدون هیچ‌گونه استرسی بود. او به خودش می‌رسید؛ چون هم وقتش را داشت و هم پولش را.
در ژاپن، خانم ایتوکا گرچه زندگی تجملاتی و ثروتمندی مانند خانم کلمانت نداشت؛ اما زندگی او سرشار از خاطرات ارزشمند بود. او در جوانی بسیار فعال و پرتحرک بود و به پیاده‌روی و کوهنوردی علاقه زیادی داشت و این روحیه را چنان حفظ کرد که حتی در ۸۰ سالگی نیز موفق شد زیارت سایگوکو کانون (شامل بازدید از ۳۳ معبد) را به اتمام برساند.
پس با یک نگاه ساده به زندگی این دو زن می‌توان گفت که شاید راز طول عمر انسان با زندگی سالم و بدون استرس مرتبط باشد. به همین سادگی!
تغییر طول عمر انسان با گذشت زمان
عمر انسان در طول تاریخ تغییرات زیادی کرده است. همه ما آن داستان معروف را شنیده‌ایم که می‌گوید میانگین عمر انسان ۱۰۰ یا ۲۰۰ سال پیش فقط ۳۰ سال بوده. این حرف کاملا هم بی‌راه نیست؛ امید به زندگی برای کسی که در سال ۱۹۰۰ متولد می‌شد، تنها ۳۲ سال بود. اما این آمار کمی گمراه‌کننده است.
دلیل اصلی این میانگین پایین، نرخ بالای مرگ‌ومیر نوزادان و کودکان بود. اگر شما ۸۰ سال عمر کنید و برادرتان در بدو تولد بمیرد، میانگین عمر شما دو نفر ۴۰ سال می‌شود. اما در واقعیت اگر افراد در گذشته از دوران کودکی جان سالم به در می‌بردند، احتمالا عمری نه چندان متفاوت (از نظر طول مدت) با دنیای مدرن داشتند یا حتی بیشتر افراد به راحتی از ۵۰ سالگی عبور می‌کردند.
قبل از سال ۱۹۰۰ حدود ۱۸ درصد کودکان قبل از ۵ سالگی می‌مردند. معمولا این مرگ و میر به دلیل بیماری‌های عفونی که امروزه با واکسن‌هایی مانند سرخک و دیفتری قابل پیشگیری هستند رخ می‌داد. نرخ مرگ‌ومیر نوزادان حدود ۱۰ درصد و در برخی شهرها تا ۳۰ درصد بود! اما در سال ۲۰۲۲ این رقم به تنها ۵.۶ مرگ در هر ۱۰۰۰ تولد رسید.
بیشتر بخوانید
با پیشرفت دانش پزشکی، بهداشت، واکسن‌ها، تغذیه و بهبود مراقبت‌های نوزادان، مرگ‌ومیر نوزادان به شدت کاهش یافت و میانگین کلی طول عمر انسان‌ها افزایش پیدا کرد. مبارزه با بیماری‌هایی مانند بیماری‌های قلبی نیز به افزایش امید به زندگی در بیشتر کشورها کمک کرده است.
متاسفانه همه‌گیری کووید-۱۹ ضربه سنگینی به این روند زد و تقریبا یک دهه پیشرفت را معکوس کرد. اگر روندها به حالت قبل از همه‌گیری بازگردند، احتمالا این اعداد دوباره افزایش خواهند یافت.
با این وجود، موج نگران‌کننده مبارزه با واکسن ممکن است این پیشرفت را با تأخیر مواجه کرده یا حتی مسیر آن را معکوس کنند. در بازه زمانی ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳ میزان واکسیناسیون برای برخی واکسن‌ها به پایین‌تر از ۹۳ درصد رسید. موفقیت انکارناپذیر واکسن‌ها در نجات جان انسان‌ها یک حقیقت مسلم است و کاهش سطح واکسیناسیون می‌تواند در آینده، پیامدهای منفی برای طول عمر طبیعی انسان‌ها به همراه داشته باشد.
تا کجا می‌توانیم پیش برویم؟
حال، با توجه به اینکه بهترین رکورد ثبت‌شده برای عمر انسان ۱۲۲ سال است و اخیرا به دلیل برخی تصمیمات اشتباه و بیماری‌های جدید که شاهد کمی پسرفت بوده‌ایم، چه چشم‌اندازی برای آینده متصور است؟ آیا می‌توانیم به افزایش این رکورد امیدوار باشیم؟
اول از همه باید بپذیریم که هرچه می‌گوییم در حد حدس و گمان است. چون رکورد فعلی ما ۱۲۲ سال است و ژان کلمانت بدون هیچ کمک سایبرنتیکی، نانوتکنولوژی، تغییر ژنتیکی یا DNA به آن رسید. با این حال کارشناسانی هستند که معتقدند انسان به طور بالقوه می‌تواند هزار سال زندگی کند!
ژوآو پدرو د ماگالائس استاد زیست‌پیری‌شناسی مولکولی معتقد است با مطالعه حیوانات با عمر طولانی و پیشرفت دانش می‌توانیم پیری را در سطح سلولی متوقف کنیم و به عمر ۱۰۰۰ یا حتی ۲۰۰۰۰ ساله برسیم! او هنوز نمی‌داند دقیقا چگونه، اما معتقد است که ما می‌توانیم راهش را پیدا کنیم.
برخی دیگر پیری و مرگ را دو چیز جدا می‌دانند. از نظر آن‌ها، پیری لزوما منجر به مرگ نمی‌شود؛ بلکه هرچه بیشتر زندگی کنید، احتمال مرگ بر اثر یک عامل خارجی بیشتر می‌شود. پس از نظر تئوری با بهبودهای پزشکی و فناوری امید به زندگی ما می‌تواند به طور چشمگیری افزایش یابد.
البته همه با جاودانگی موافق نیستند. برخی سقفی بین ۱۲۰ تا ۱۵۰ سال را محتمل‌تر می‌دانند، زیرا معتقدند در آن نقطه بیماری‌ها و نشانه‌های پیری هر چقدر هم تلاش کنیم ما را از پا در خواهند آورد. تحلیل‌های آماری حتی این عدد را محدودتر کرده و پیش‌بینی می‌کنند که رکورددار بعدی طول عمر احتمالا بین ۱۲۵ تا ۱۳۲ سال عمر خواهد کرد.
علم در جستجوی جاودانگی چه در چنته دارد؟
هنگامی که از نقش دانش در دستیابی به زندگی جاودان صحبت می‌کنیم، نگاهمان فراتر از بهبود مراقبت‌های بهداشتی است. ذهن به سمت گزینه‌های هیجان‌انگیزتری چون مهندسی ژنتیک، اندام‌های رباتیک و فناوری‌های مشابه کشیده می‌شود. آبری دی گری، پیری‌شناس معروف این دیدگاه جسورانه را مطرح می‌کند که اولین انسانی که به سن ۱۰۰۰ سالگی خواهد رسید، در حال حاضر زنده است! بیایید نگاهی به این دنیای شگفت‌انگیز و آینده‌نگر علم بیندازیم.
الگوبرداری از طبیعت (مانند هیدرا): موجودات نامیرایی مانند هیدرا وجود دارند که عملا جاودانه هستند. بدن آن‌ها از سلول‌های بنیادی ساخته شده و دائما خود را بازسازی می‌کنند. اما انسان‌ها پیچیده‌ترند. اگر سلول‌های ما (مثلا نورون‌های مغز) دائما جایگزین شوند، خاطرات و شخصیت ما هرگز شکل نمی‌گیرد.
نانوبات‌ها (تعمیرگران میکروسکوپی): برخی معتقدند کلید عبور از ۱۲۰ سال، نانوبات‌ها هستند. ربات‌های میکروسکوپی که در رگ‌های ما شناورند و می‌توانند سلول‌های سرطانی را نابود، سلول‌های خونی را ترمیم، سطح هورمون‌ها را تنظیم و مغز و اعضای بدن را در اوج نگه دارند.
همچنین بخوانید
در تئوری آن‌ها می‌توانند هر عاملی که باعث پیری یا بیماری می‌شود را از بین ببرند. در این صورت مرگ طبیعی بی‌معنا می‌شود و فقط حوادث یا قتل می‌توانند به زندگی پایان دهند. البته مدیریت ۳۷ تریلیون سلول بدن کار ساده‌ای نیست!
مهندسی ژنتیک (CRISPR): اگر بتوانیم نحوه پیر شدن DNA خود را تغییر دهیم، می‌توانیم عمرمان را طولانی کنیم. فناوری CRISPR به ما امکان ویرایش ژن‌ها و مقابله با بیماری‌ها و شرایط تحلیل‌برنده را می‌دهد.
بارگذاری ذهن (جاودانگی دیجیتال): ایده‌ای جسورانه که در آن ذهن و هوشیاری شما در یک کامپیوتر یا بدن رباتیک بارگذاری می‌شود. اگر ذهن شما به طور کامل منتقل شود، آیا این نوعی جاودانگی نیست؟
هرچند دور از ذهن به نظر می‌رسد، اما دانشمندان قبلا ذهن یک کرم حلقوی را در یک ربات لگو بارگذاری کرده‌اند و ربات شروع به رفتار مانند کرم کرده است!
آیا واقعا می‌توانیم برای همیشه زنده بمانیم؟
آیا انسان می‌تواند ۵۰۰ یا ۱۰۰۰ سال زندگی کند؟ ایده‌های امیدوارکننده‌ای که از دل پیشرفت دانش بیرون می‌آیند زیادند. اما باید به یاد داشت که همه این‌ها در حال حاضر در قلمرو گمانه‌زنی قرار دارند.
دانستن اینکه چیزی چگونه ممکن است اتفاق بیفتد، با عملی کردن آن تفاوت زیادی دارد. تا زمانی که یکی از این روش‌ها واقعا کار نکند و کسی به عمرهای بسیار طولانی نرسد، نمی‌توانیم با اطمینان صحبت کنیم. تا آن زمان تنها کاری که برای برای افزایش طول عمر انسان می‌توان کرد ادامه دادن به کاوش، تحقیق، پیشرفت دانش و البته خیال‌پردازی است.
