تصاویر؛ شاه بوف اوراسیایی؛ جغد اسرارآمیز دو متری که قدرت منقارش معادل گاز یک سگ ژرمن شپرد است!

جغد عقاب‌نما اوراسیایی (Eurasian eagle-owl) یکی از بزرگ‌ترین و نیرومندترین گونه‌های جغد در جهان است. این پرنده شب‌زی بومی اروپا، آسیا و بخش‌هایی از شمال آفریقاست و در طول تاریخ، الهام‌بخش افسانه‌ها، باور‌های فرهنگی و شگفتی انسان‌ها بوده است.

با بال‌هایی عظیم، چشمانی نارنجی‌فروزان و دسته‌پر‌های مشخص بر سر، این جغد هم زیباست و هم ترسناک، و نقش مهمی در بوم‌سازگان‌هایی که در آنها زندگی می‌کند ایفا می‌کند.

اهمیت تاریخی و فرهنگی شاه بوف

جغد عقاب‌نما در فرهنگ‌های مختلف نماد خرد، رمز و راز، و قدرت بوده است. در یونان باستان، جغد‌ها با آتنا، الهه خرد، مرتبط بودند. هرچند جغد کوچک (Athene noctua) بیشتر با او پیوند داشت، اما به‌واسطه جثه بزرگ و شکوهش، جغد عقاب‌نما اغلب موجب ترس و احترام می‌شد.

در اروپای قرون وسطی، صدای شبانه این پرنده گاهی به عنوان نشانه‌ای شوم یا پیش‌بینی مرگ تلقی می‌شد. با این حال، در بسیاری از سنت‌های اسلاوی و آسیای مرکزی، جغد نگهبان مکان‌های مقدس و راهنمایی در تاریکی به‌شمار می‌رفت.

ویژگی‌های ظاهری و سازگاری‌ها

شاه بوف اوراسیایی یکی از غول‌پیکرترین جغد‌های دنیاست. وزن بزرگ‌سالان بین ۱.۵ تا ۴.۵ کیلوگرم است و گستره بال‌هایشان ممکن است از ۲ متر فراتر رود. ماده‌ها معمولاً از نر‌ها بزرگ‌ترند، امری که در میان پرندگان شکاری رایج است. پر‌های آنها با رنگ‌های قهوه‌ای، سیاه و نخودی آمیخته است و پوشش استتاری خوبی در برابر صخره‌ها و تنه درختان ایجاد می‌کند.

چشمان نارنجی و رو‌به‌جلو آنها میدان دید دوچشمی و دید در شب خارق‌العاده‌ای فراهم می‌سازد که آنها را به شکارچیان توانمند شب تبدیل می‌کند. چنگال‌های نیرومندشان می‌تواند نیرویی خردکننده ایجاد کند که طعمه‌هایی به بزرگی روباه یا گوزن کوچک را از پای درآورد. رژیم غذایی آنها متنوع است: از جوندگان و خرگوش گرفته تا پرندگان، خزندگان و حتی دیگر پرندگان شکاری.

یکی از سازگاری‌های چشمگیر آنها پروازی کاملاً بی‌صداست؛ پر‌های خاص آنها به گونه‌ای طراحی شده که هنگام پرواز هیچ صدایی تولید نمی‌کنند، عاملی که آنها را به شکارچیانی پنهان و بی‌نقص تبدیل می‌کند.

زیستگاه و رفتار شاه بوف اوراسیایی

شاه بوف زیستگاه‌های دورافتاده و سخت‌گذر را ترجیح می‌دهد؛ از جنگل‌ها و کوه‌ها گرفته تا صخره‌ها و نیمه‌بیابان‌ها. آنها از سکونتگاه‌های انسانی پرهیز می‌کنند، اما اگر غذا کافی باشد، در مناطق کشاورزی‌شده نیز قابل مشاهده‌اند. لانه‌سازی معمولاً بر روی صخره‌ها، درون غار‌ها یا لانه‌های متروک دیگر پرندگان بزرگ انجام می‌شود.

این جغد‌ها قلمروطلب‌اند و جفت‌ها سال‌ها یک قلمرو ثابت را حفظ می‌کنند. آواز‌های زمستانی نر آغازگر فصل جفت‌گیری است. ماده بین ۱ تا ۴ تخم می‌گذارد و هر دو والد از لانه با شدت محافظت می‌کنند. جوجه‌ها در دو ماهگی بال‌گشوده، اما برای چند هفته دیگر نیز وابسته به والدین می‌مانند.

این گونه در فهرست «کم‌خطر» اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) قرار دارد، اما جمعیت‌های محلی ممکن است به دلایل، چون تخریب زیستگاه، شکار و کاهش منابع غذایی در معرض تهدید باشند.

رفتاری عجیب دیگر، «حمام آفتاب» این جغدهاست. در روز‌های آفتابی، گاهی دیده شده که جغد‌های بزرگ بر روی شکم دراز می‌کشند، بال‌ها را باز می‌کنند و چشم‌ها را می‌بندند، گویی مرده‌اند یا در خلسه‌ای عمیق‌اند! شاید این کار برای جذب ویتامین D یا نگهداری پر‌ها باشد، اما منظره‌ای بسیار عجیب و مرموز است.

عجیب‌تر اینکه، این جغد می‌تواند طعمه‌هایی بزرگ‌تر از خود مانند بچه‌گوزن یا روباه کامل را از پا درآورد؛ قابلیتی نادر در میان پرندگان. چنگال‌های آن چنان نیرومندند که قدرت فشاری معادل گاز گرفتن یک سگ شپرد آلمانی دارند.

اما شاید ترسناک‌ترین ویژگی‌اش، دید خارق‌العاده در تاریکی مطلق باشد. چشمان آن می‌تواند حرکاتی بسیار ریزتر از حد توان بینایی انسان را تشخیص دهد. همراه با پرواز بی‌صدا، آن را به شکارچی‌ای شبح‌وار و مرموز تبدیل می‌کند؛ پدیدار شونده از هیچ‌جا و ناپدیدشونده در تاریکی.

همچنین از دیگر ویژگی‌های این جغد این است که می‌تواند سرش را ۳۶۰ درجه بچرخاند و همین امر باعث می‌شود که بتواند احاطه کاملی بر قلمرو و همچنین به دام انداختن طعمه داشته باشد. جغد اوراسیایی علاوه ابهت زیبایی خارق العاده‌ای دارد و یکی از پرندگان بسیار محبوب حیات وحش به شمار می‌رود.