رمز و راز زلال ترین چشمه ایران؛ چشمه ای که یکباره ناپدید می شود
چشمه زلال و رازآلود تیان هر سال در آغاز بهار متولد می‌شود و تنها چند ماه بعد، درست همان گونه که آمده، ناگهان ناپدید می‌شود.
در دل کوهپایه‌های اشترانکوه، جایی میان روستاهای بیدستانه و تیان از توابع شهرستان ازنا، چشمه‌ای جریان دارد که نه به آهستگی، بلکه با فوران ناگهانی سر از زمین بیرون می‌کشد. چشمه زلال و رازآلود تیان هر سال در آغاز بهار متولد می‌شود و فقط چند ماه بعد، درست همان گونه که آمده، ناگهان ناپدید می‌شود.
چشمه تیان با دهانه‌ای به قطر ۳ تا ۴ متر و عمق حدود ۵ متر یکی از پدیده‌های کم‌نظیر زمین‌شناسی در ایران به شمار می‌رود. آب این چشمه آن‌چنان شفاف است که کف گودال سنگی آن به‌وضوح دیده می‌شود. اما آنچه این چشمه را خاص می‌کند نه زلالی، بلکه زمان‌بندی مرموز حضور و غیبت آن است. این چشمه معمولاً از اوایل بهار فوران می‌کند و تا اواخر تابستان جریان دارد، اما با شروع پاییز به یکباره خشک می‌شود.
فوران ناگهانی، چشمه تیان را به جاذبه طبیعی تبدیل کرده و بهترین زمان بازدید از آن فصل بهار به ویژه اردیبهشت ماه است. در این روزها، چشمه پرآب است و مناظر اطراف آن نیز خودنمایی می‌کند، اما نکته قابل توجه این است که از اواسط یا اواخر تابستان، این چشمه به طور ناگهانی خشک می‌شود و این تناوب، باعث شده تا چشمه تیان به یکی از نادرترین چشمه‌های فصلی در ایران تبدیل شود.
چنین پدیده‌هایی در نقاط مختلف ایران نیز مشاهده می‌شوند. به عنوان مثال، چشمه باداب سورت در مازندران و چشمه علی در تهران نمونه‌هایی از چشمه‌های فصلی یا فورانی هستند که به واسطه شرایط زمین‌شناسی ویژه، جریان آب آن‌ها در فصول خاصی شدت می‌گیرد یا کاهش می‌یابد.
در مورد چشمه تیان، ساختار زمین‌شناسی منطقه و وجود گسل‌ها و شکستگی‌ها در سنگ‌های اطراف باعث می‌شود که آب‌های زیرزمینی در زمستان و اوایل بهار جمع شده و سپس با افزایش فشار، در فصل بهار به یکباره فوران کنند.
کارشناسان احتمال می‌دهند، این امر ناشی از ذوب شدن برف‌های اشترانکوه و تونل‌های زیر زمینی بوده و آب برف‌ها در این محل از زمین فوران کرده و این چمه منحصربه فرد را تشکیل می‌دهند. با سرد شدن هوا و بارش برف در اواخر تابستان و اوایل پاییز در اشترانکوه، این چشمه نیز تا دوره یا سال آینده خشک می شود. این ویژگی سبب شده است تا تیان یکی از چشمه های فصلی و طبیعی مرموز محسوب شود.
چشمه تیان برخلاف چشمه های فصلی دیگر به تدریج پرآب و یا کم آب نمی شود و بلکه این فرایند کاملا به صورت ناگهانی صورت می‌گیرد. یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد چاه( چشمه) تیان، آبی است که از آن جاری می‌شود. آب چشمه به علت منشاء خود در کوهستان‌های زاگرس بسیار شفاف، خنک و گواراست.
منبع: همشهری
