این مناطق پنهان در منظومه شمسی ممکن است میزبان حیات و موجودات زنده باشند!
ارسال شده توسط: امیرحسین کریم نژاد 11 خرداد 1404 ساعت 15:38
اطلاعات ما درباره منظومه شمسی اندک است و حتی روی مریخ قدم هم ننهاده‌ایم. بسیاری از مکان‌های خاص و اسرارآمیز در منظومه شمسی هستند که ممکن است میزبان حیات باشند. شاید حتی موجودات فضایی سیلیکونی را ببینیم.
ما همیشه انتظار داریم که موجودات فضایی از یک سیاره یا کهکشان دور از راه برسند. در افکار ما آنها با سفینه‌ای بزرگ و پیشرفته خواهند آمد و عصر جدیدی در زندگی بشر آغاز می‌شود. هرچند ما هنوز سیاره‌ها و قمرهای اطراف خود را بررسی نکرده‌ایم. در منظومه شمسی ۸ سیاره، ۵ سیاره کوتوله و ۲۹۳ قمر وجود دارد. آیا نمی‌توان گفت که اشکال مختلف حیات در منظومه شمسی زندگی می‌کنند؟
فهرست مطالب
گزینه‌های جذاب برای بررسی حیات در منظومه شمسی
در اخبار نجوم بارها دیده‌ایم که بسیاری از سیاره‌های فراخورشیدی مناسب زندگی انسان نیستند؛ اما چه‌کسی گفته که موجودات فضایی نیز از نظر شرایط زندگی به انسان شباهت دارند. شاید روزی با موجودات فضایی سیلیکونی مواجه شویم. آنها دیگر از جنس گوشت و خون نیستند و می‌توانند شرایط سخت را تحمل کنند. شاید هم با اشکال عجیبی از حیات مواجه شویم که اصلا در قوه تخیل ما نمی‌گنجد.
برای مطمئن شدن از وجود حیات در منظومه شمسی باید از سیاره خود خارج شده و سیاره‌ها و قمرهای دیگر را بررسی کنیم. این اتفاق احتمالا تا سه یا چهار دهه دیگر رخ خواهد داد. در آن زمان کدام گزینه‌ها برای بشر اولویت دارند؟
ابرهای سیاره زهره
شاید ایده وجود حیات در ابرهای سیاره زهره کمی عجیب به‌نظر برسد؛ اما از نظر علمی ممکن است. میانگین دمای سطح زهره ۴۶۵ درجه سلسیوس است که سبب می‌شود برای انوع حیات نامناسب باشد. همچنین میزان کربن دی‌اکسید موجود در اتمسفر این سیاره ۲۰۰۰ برابر زمین است و در آن باران اسیدی می‌بارد. طبیعتا در این قسمت از منظومه شمسی انتظار وجود حیات را نداریم. هرچند ماجرای ابرهای زهره فرق دارد.
در ابرهای ونوس مقدار کمی آب و نور خورشید وجود دارد. همچنین می‌توان مقداری مواد مغذی را در آنجا پیدا کرد. عناصر مهمی مثل هیدروژن، نیتروژن، فسفر و گوگرد در مقدار بسیار کم وجود دارد؛ اما اگر متابولیسم موجودی بر پایه آهن یا گوگرد شکل گرفته باشد، می‌تواند در این منطقه زنده بماند.
دانشمندان هنگام بررسی ابرهای زهره متوجه قسمت‌های تاریک عجیبی شده‌اند. ظاهرا در این منطقه باکتری‌ها زندگی می‌کنند و سبب جذب بیشتر نور خورشید می‌شوند. نکته عجیب اینجاست که دانشمندان وجود گاز فسفین در جو سیاره زهره را تایید کرده‌اند. این گاز تنها در نتیجه حضور موجودات زنده تولید می‌شود و دلیل دیگری ندارد.
اروپا قمر مشتری
سیاره مشتری ۹۵ قمر تایید‌شده دارد. در میان آنها نیز اروپا بهترین گزینه برای وجود حیات در منظومه شمسی محسوب می‌شود. اروپا اکثرا با یخ پوشیده شده است؛ اما زیر لایه یخی اقیانوس‌هایی بزرگ از آب مایع وجود دارند. پیش‌بینی می‌شود که مقدار آب موجود در این اقیانوس‌ها دو برابر کل آب کره زمین باشند. اگر زیر اقیانوس‌های اروپا بستر سنگی وجود داشته باشد، می‌توان احتمال وجود دریچه‌های گرمایی را مطرح کرد. دریچه‌هایی که برای تولید مواد مغذی مهم هستند.
سطح اروپا نسبت به دیگر اجرام موجود در منظومه شمسی بسیار صاف است. دلیل آن نیز لایه یخی عنوان شده که ضخامت آن به ۱۶ تا ۲۰ کیلومتر می‌رسد. هرچند ترک‌هایی در این لایه وجود دارد که نشان‌دهنده جریان آب در بخش زیرین است. در سال ۲۰۲۴ ناسا فضاپیمای کلیپر را برای بررسی وجود حیات به سمت اروپا روانه ساخت.
این فضاپیما در سال ۲۰۳۰ به اروپا می‌رسد و یکی از گزینه های وجود حیات در منظومه شمسی را از لیست ما خط خواهد زد. به‌نظر شما آیا ممکن است در اقیانوس‌های اروپا ماهی‌های خاص تکامل یافته باشند؟
انسلادوس قمر زحل
وقتی صحبت از وجود حیات در منظومه شمسی می‌شود، هیچ گزینه‌ای همچون انسلادوس توجه اخترشناسان را به‌خود جلب نمی‌کند. قطر انسلادوس تنها ۵۱۳ کیلومتر است. برای مقایسه باید گفت که قطر زمین به ۱۲۷۴۳ کیلومتر می‌رسد و قطر حل در استوا نیز ۱۲۰۵۳۶ کیلومتر تخمین زده می‌شود.
انسلادوس سطحی یخی دارد و زیر آن نیز اقیانوسی از آب کل سیاره را پوشانده است. در قطب جنوب این قمر یک یخفشان یخ و گاز را به فضا پرتاب می‌کند. فضاپیمای کاسینی موفق شد بخشی از این یخ را بررسی کرده و متوجه شود که همانند اقیانوس‌های زمین مملو از نمک است.
تمامی عناصر ضروری برای شکل گرفتن حیات نیز در این اقیانوس بزرگ وجود دارند. نیروی گرانش بسیار زیادی از طرف زحل به این قمر کوچک وارد می‌شود. در نتیجه شاهد پدیده گرمایش کشندی هستیم. به‌طور خلاصه می‌توان گفت که در انسلادوس هر سه شرط مهم شکل‌گیری حیات یعنی آب، انرژی و مواد شیمیایی وجود دارند.
بیشتر بخوانید
فضاپیمای کاسینی توانست هیدروژن سیانید را نیز در یخفشان انسلادوس پیدا کند. ترکیبی که به‌عنوان ماده پیش‌نیاز شکل‌گیری آمینواسیدها و DNA شناخته می‌شود. همچنین ترکیباتی مثل متان، پروپیلن، اتان و استیلن نیز در این قمر وجود دارند. این مولکول‌های آلی نیز همگی نقشی مهم در شکل‌گیری حیات در منظومه شمسی بازی می‌کنند.
حیات در منظومه شمسی: تایتان
قطر تایتان برابر با ۵۱۵۰ کیلومتر است که باعث می‌شود حتی از سیاره عطارد بزرگتر باشد. تایتان تنها نقطه در منظومه شمسی (به‌جز زمین) است که می‌توان در آن دریاچه‌ها یا رودخانه‌های مایع را در سطح دید. همچنین چرخه کاملی از باران و بخار در آن جریان دارد. تنها تفاوت اینجاست که به‌جای آب متان مایع در این روخانه‌ها جریان دارد.
متان به اتمسفر ضخیمی از نیتروژن مجهز شده است و دمای آن حدود ۱۷۹ درجه زیر صفر است. کاملا مشخص است که نباید دنبال حیات مشابه زمین در این کره عجیب باشیم؛ اما چه کسی گفته ما تنها شکل ممکن از حیات هستیم؟ انسان و تمام آنچه در زمین مشاهده می‌کنید بر پایه کربن ساخته شده‌اند. گرچه این امکان وجود دارد که موجوداتی بر پایه سیلیکون نیز تکامل یابند. 
موجودات سیلیکونی تنفس و شیوه فکر کردن متفاوتی دارند و از راه‌های خاصی برای ارتباط با یکدیگر بهره می‌برند. همچنین آنها مشکلی با دماهای بسیار بالا یا پایین ندارند و متان مایع می‌تواند حکم آب را برایشان داشته باشد. پیدا شدن حیات سیلیکونی در این گوشه از منظومه شمسی می‌تواند در اخبار علمی غوغا به‌پا کند.
جالب اینجاست که در روزهای پایانی سرنوشت غم‌انگیز خورشید تایتان به کره‌ای مناسب برای حضور انسان تبدیل می‌شود. هرچند که تا آن زمان فرصت زیادی مانده است.
گانیمد قمر مشتری
بزرگترین قمر منظومه شمسی گانیمد است. ما می‌دانیم که ۱۶۰ کیلومتر زیر سطح این قمر یک اقیانوس بسیار بزرگ آرام حضور دارد. همچنین گانیمد همچون سیاره‌ها به میدان مغناطیسی مجهز شده است. بررسی‌های ناسا نیز از وجود یک هسته فلزی مذاب در دل این قمر حکایت دارند.
ترکیب این کره را در ذهن خود مرور کنید. لایه یخی روی سطح، اقیانوس مایع زیر آن و سپس هسته مذاب. برخی احتمال می‌دهند که هسته توانسته باشد دمای آب را بالا برده و شرایط را برای شکل‌گیری حیات در منطقه دیگری از منظومه شمسی فراهم کند.
سیاره کوتوله سرس
سرس یک سیاره کوتوله است که در کمربند سیارکی بین مریخ و مشتری قرار دارد. در ابتدا حضور آب در سرس باعث شد که دانشمندان نسبت به وجود حیات در منظومه شمسی امیدوار شوند. بررسی‌های بیشتر آشکار ساخت که سرس می‌توانسته زمانی میزبان حیات باشد. در سطح سیاره کوتوله نشانه‌هایی از زنجیره‌های طولانی کربن دیده شده است که ظرفیت تبدیل به چربی را داشتند. 
اخترشناسان معتقد هستند برای صدها میلیون سال در سرس اقیانوس وجود داشته است. هرچند رخدادهای مختلف باعث شده‌اند آب سطح از بین برود. گرچه هنوز احتمال وجود آب زیر سطح سیاره و موجودات فضایی مخفی‌شده در آن رد نمی‌شود.
تریتون قمر نپتون
در ادامه بررسی نقاط پنهان منظومه شمسی که می‌توانند میزبان حیات باشند به تریتون می‌رسیم. فاصله بسیار زیاد سبب شده که نتوانیم اطلاعات چندان زیادی از قمر نپتون داشته باشیم. تنها در سال ۱۹۸۹ بود که فضاپیمای وویجر 2 از کنار تریتون رد شد و تصاویر و داده‌های ارزشمندی را ارسا کرد. شاید پروژه سری سانبرد تنها امید ما برای سفر به این قمر یخی باشد.
سطح تریتون با نیتروژن یخ‌زده و سنگ پوشیده شده است. همچنین این کره دارای اتمسفر رقیقی از نیتروژن و متان است. از آنجایی که در تریتون یخفشان‌ها فعال هستند، دانمشندان وجود یک اقیانوس مایع را زیر سطح محتمل می‌دانند. با وجود این، چیزی فراتر از حیات میکروبی در این قمر یخی متصور نیست.
میماس قمر زحل
برای سال‌ها دانشمندان چندان توجهی به میماس نمی‌کردند. آنها میماس را به‌عنوان کره‌ای مرده می‌دیدند که بارها هدف برخورد سیارک‌های گوناگون قرار گرفته است. هرچند داده‌های جدید از کاوشگر کاسینی نشان داد که ناهنجاری‌هایی در مدار میماس وجود دارد. این ناهنجاری‌ها به وجود یک اقیانوس پنهان در زیر سطح میماس اشاره می‌کنند.
اقیانوس اشاره شده بسیار جوان است و تنها ۲ میلیون سال عمر دارد. در نتیجه هنوز فرصت کافی برای تغییر شکل سطح قمر را نداشته است. با وجود این دانشمندان احتمال وجود حیات میکروبی در آن را بالا می‌دانند.
جمع‌بندی وجود حیات در منظومه شمسی
ما تقریبا مطمئن هستیم که موجودات پیچیده در سطح حیوانات در منظومه شمسی وجود ندارند. پس چرا دانشمندان به بررسی وجود حیات در منظومه شمسی اهمیت می‌دهند؟ اول از همه اینکه ما فعلا توانایی خروج از منظومه شمسی را نداریم. در نتیجه بررسی اجرام موجود و تغییرات آنها در طول میلیون‌ها سال گذشته می‌تواند اطلاعات ارزشمندی را برای کاوش‌های آتی ارائه کند.
دوم اینکه اگر مشخص شود حیات توانسته حتی در اشکال ساده بارها در یک سامانه خورشیدی تکرار شود، یعنی احتمال وجود آن به‌صورت پیچیده در کهکشان فوق‌العاده بالا است. اینجاست که انسان با شوق بیشتری به دنبال موجودات فضایی خواهد رفت.
