چگونه سن زیستی می‌تواند خطر زوال عقل را بهتر از سن تقویمی پیش‌بینی کند
1
تفاوت میان سن تقویمی و سن زیستی
پیری فقط به معنای شمارش تعداد شمع‌های روی کیک تولد نیست. در حالی که سن تقویمی نشان‌دهنده زمان سپری‌شده از زمان تولد است، سن زیستی بیانگر وضعیت واقعی بدن ماست. ممکن است در شناسنامه ۶۰ ساله باشید، اما اندام‌ها و سلول‌های شما مشابه فردی جوان‌تر یا حتی مسن‌تر عمل کنند.
این تفاوت می‌تواند پیامدهای جدی به‌ویژه برای سلامت مغز داشته باشد. طبق یک مطالعه جدید، افرادی که سن زیستی بالاتری نسبت به سن تقویمی خود دارند، ممکن است با خطر بیشتری برای ابتلا به زوال عقل روبه‌رو شوند.
سن زیستی می‌تواند هشدار زودهنگام برای زوال عقل باشد
تعریف سن زیستی در برابر سن تقویمی
سن تقویمی ساده است – همان سنی که طبق تاریخ تولد دارید. اما سن زیستی پیچیده‌تر است؛ این سن بازتابی از عملکرد سیستم‌های بدنی شما در مقایسه با روند پیری طبیعی است. معیارهایی مانند عملکرد ریه، فشار خون، سطح کلسترول، و حتی فعالیت سلول‌های خونی در محاسبه آن نقش دارند.
گرچه این مطالعه رابطه علت و معلولی را اثبات نمی‌کند، اما ارتباط چشمگیری میان سن زیستی بالا و احتمال زوال عقل را نشان می‌دهد. این نکته اهمیت دارد زیرا سن زیستی می‌تواند به‌عنوان یک شاخص هشداردهنده برای کاهش توانایی‌های شناختی عمل کند. همچنین، امیدبخش است؛ زیرا سن زیستی تحت تأثیر سبک زندگی قابل تغییر است.
«در شرایطی که تأثیر زوال عقل در سراسر جهان در حال افزایش است، شناسایی عوامل خطر و اجرای اقدامات پیشگیرانه ضروری است.»
– دکتر یاکونگ بو، دانشگاه ژنگژو، چین
پیری سریع‌تر، خطر زوال عقل بیشتر
داده‌های تحقیقاتی بلندمدت از بریتانیا
در این مطالعه، محققان اطلاعات ۲۸۰,۹۱۸ نفر از یک پایگاه داده بزرگ در بریتانیا را بررسی کردند. در زمان شروع مطالعه، میانگین سنی این افراد ۵۷ سال بود و هیچ‌کدام مبتلا به زوال عقل نبودند.
این افراد به‌مدت میانگین ۱۴ سال تحت پیگیری قرار گرفتند تا مشخص شود چه کسانی به زوال عقل دچار می‌شوند و نقش سن زیستی در این میان چیست.
یافته‌های کلیدی:
۴,۷۷۰ نفر در طول مطالعه به زوال عقل مبتلا شدند.
میانگین سن تقویمی آن‌ها ۶۵ سال بود، در حالی که سن زیستی‌شان ۵۵ سال تخمین زده شد.
در مقابل، افرادی که به زوال عقل مبتلا نشدند، سن تقویمی ۵۷ سال و سن زیستی نزدیک به ۴۵ سال داشتند.
این تفاوت‌ها فقط عدد نیستند؛ بلکه بیانگر فشارهای پنهانی بر سیستم‌هایی مانند مغز، قلب و ایمنی بدن هستند.
سنجش سن زیستی چگونه انجام شد؟
استفاده از دو روش مستقل
محققان برای محاسبه سن زیستی، دو روش جداگانه را به کار گرفتند. این روش‌ها نه‌تنها نشانگرهای متداول پیری مانند کلسترول و فشار خون را بررسی کردند، بلکه به شاخص‌های دقیق‌تر مانند اندازه متوسط سلول‌های قرمز و شمارش گلبول‌های سفید نیز توجه داشتند.
این آزمایش‌ها اطلاعات دقیقی درباره وضعیت متابولیسم، عملکرد ایمنی، کلیوی، کبدی و قلبی ارائه می‌دهند. زمانی که این سیستم‌ها سریع‌تر از حد طبیعی تحلیل می‌روند، مغز ممکن است تحت فشار بیشتری قرار گیرد.
ارتباط مستقیم با زوال عقل
نتایج نشان داد افرادی که بالاترین سن زیستی را داشتند، ۳۰٪ بیشتر از افرادی که پایین‌ترین سن زیستی را داشتند به زوال عقل مبتلا شدند. این ارتباط پس از در نظر گرفتن عوامل تأثیرگذار مانند سن، تحصیلات و سیگار کشیدن همچنان برقرار بود.
پیری سریع و تحلیل ساختار مغز
محققان تنها به آمار اکتفا نکردند. آن‌ها همچنین از تصویربرداری مغزی برای بررسی آسیب‌های ساختاری استفاده کردند. افرادی با سن زیستی بالا کاهش حجم ماده خاکستری مغز را نشان دادند – نشانه‌ای شناخته‌شده در انواع زوال عقل از جمله آلزایمر.
«این تغییرات ساختار مغز، بخشی از ارتباط میان سن زیستی پیشرفته و زوال عقل را توضیح می‌دهند.»
– دکتر بو
با این حال، این تغییرات نمی‌توانند همه عوامل مؤثر را توضیح دهند و نشان می‌دهد هنوز عوامل ناشناخته‌ای در این مسیر وجود دارند.
سبک زندگی سالم می‌تواند خطر زوال عقل را کاهش دهد
گرچه نمی‌توانیم زمان را متوقف کنیم، اما نتایج این پژوهش نشان می‌دهد شاید بتوانیم روند پیری بدن را کند کنیم. سن زیستی نسبت به سن تقویمی انعطاف‌پذیرتر است. این یعنی عادت‌های مثبت مانند تحرک منظم، تغذیه گیاهی، کاهش استرس و پرهیز از دخانیات می‌توانند در کاهش سن زیستی نقش داشته باشند.
دکتر بو تأکید می‌کند:
«ما نمی‌توانیم سن تقویمی خود را تغییر دهیم، اما سن زیستی‌مان قابل مدیریت است.»
این یافته‌ها فرصت ارزشمندی برای برنامه‌های سلامت عمومی فراهم می‌کنند که روی عوامل خطر قابل کنترل تمرکز دارند.
مسیرهای پژوهشی آینده و محدودیت‌های مطالعه
سؤالاتی که هنوز باقی مانده‌اند
آیا کند کردن پیری زیستی می‌تواند بروز بیماری‌های شناختی را به تأخیر بیندازد یا از آن جلوگیری کند؟
آیا غربالگری زودهنگام بر اساس سن زیستی می‌تواند باعث بهبود درمان یا مراقبت شود؟
محدودیت‌ها
محققان اذعان کردند که شرکت‌کنندگان پایگاه داده بریتانیا از نظر سبک زندگی سالم‌تر از جمعیت عمومی بودند. این موضوع می‌تواند نتایج را به‌سمت خطر کمتر زوال عقل سوق دهد. بااین‌حال، الگوهای مشاهده‌شده همچنان معتبر هستند.
این پژوهش با حمایت دولت‌های استان هنان و شهر ژنگژو چین انجام شد، که نشان از علاقه فزاینده جهانی به تحقیق درباره پیری مغز دارد.
منابع پیشنهادی برای سلامت مغز
برای آگاهی بیشتر درباره شرایط مغزی و پیری سالم، وب‌سایت BrainandLife.org اطلاعات علمی معتبر ارائه می‌دهد. این پلتفرم زیر نظر آکادمی نورولوژی آمریکا مدیریت می‌شود و منابع متنوعی مانند مقالات، پادکست و کتاب‌های تخصصی ارائه می‌دهد.
جمع‌بندی
سرعت پیری بدن ما می‌تواند بر عملکرد ذهنی‌مان تأثیرگذار باشد. همان‌طور که این پژوهش نشان می‌دهد، حفظ جوانی زیستی ممکن است راهی مؤثر برای محافظت از مغز باشد.
این مقاله در مجله علمی Neurology منتشر شده است.
