از دست رفتن هشداردهنده پوشش سبز شهری

درختان، درختچه‌ها و سایر پوشش‌های گیاهی که در خیابان‌های شهرها وجود دارند، نقش بسیار مهمی در ایجاد محیط‌های شهری سالم‌تر و مقاوم‌تر در برابر تغییرات اقلیمی ایفا می‌کنند. این پوشش‌ها در زمان موج‌های گرما موجب خنک‌تر شدن محله‌ها می‌شوند، آلودگی هوا را جذب می‌کنند، به بهبود سلامت روان کمک کرده و حتی در کاهش کربن موجود در جو مؤثر هستند.

چالش در پایش تغییرات پوشش سبز خیابانی

با وجود اهمیت این پوشش‌ها، دانشمندان تا کنون نتوانسته‌اند به شکل مستمر و دقیق، تغییرات پوشش گیاهی در سطح خیابان‌ها را — به ویژه در شهرهای در حال رشد سریع در سراسر جهان — زیر نظر داشته باشند.

معرفی روش جدید پایش پوشش سبز شهری

EarthSnap و پیشرفت در پایش سبز شهری

مطالعه‌ای تازه به سرپرستی جیاکومو فالچتا از مؤسسه بین‌المللی تحلیل سیستم‌های کاربردی (IIASA)، روش نوینی برای رصد فضای سبز شهری معرفی کرده است.

در این تحقیق، پژوهشگران با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و فناوری یادگیری ماشین، میزان پوشش گیاهی در طول خیابان‌های شهری و تغییرات آن را در طول زمان بررسی کردند.

دیدگاه جهانی نسبت به پوشش سبز

فالچتا می‌گوید: «هدف ما توسعه روشی برای پایش میزان زیرساخت‌های سبز در طول خیابان‌ها و تغییرات آن در طول زمان بود.»

او ادامه می‌دهد: «پوشش سبز خیابانی فواید زیادی دارد؛ از کاهش گرمای شهری و بهبود سلامت روان گرفته تا جذب کربن. اما تاکنون رصد دقیق و جهانی آن در زمان مناسب دشوار بوده است.»

مدل یادگیری ماشین و شاخص دید سبز (GVI)

برای حل این مسئله، تیم تحقیقاتی مدل یادگیری ماشینی ساخت که شاخصی به نام شاخص دید سبز (Green View Index یا GVI) را تخمین می‌زند. این شاخص نشان‌دهنده میزان پوشش گیاهی قابل مشاهده از دیدگاه عابران پیاده است.

مدل با استفاده از تصاویر خیابانی برچسب‌خورده از شهرهای مختلف جهان آموزش دیده و سپس روی داده‌های ماهواره‌ای بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲ اعمال شده است. در مجموع، ۱۹۰ منطقه شهری بزرگ از ۲۰ منطقه جهانی ارزیابی شدند.

کاهش تدریجی اما مهم پوشش سبز شهری

نتایج نشان می‌دهد که به طور میانگین، شهرهای جهان هر سال بین ۰.۳ تا ۰.۵ درصد از پوشش سبز خیابانی خود را از دست می‌دهند. هرچند این درصدها کم به نظر می‌رسند، اما با گذشت زمان تأثیر قابل توجهی خواهند داشت. این موضوع به ویژه در مناطقی که دما در حال افزایش است و فضاهای سبز محدود می‌باشند، اهمیت بیشتری دارد.

مناطق با کاهش شدیدتر

برخی مناطق کاهش چشمگیرتری را تجربه می‌کنند؛ به طور مثال، مناطق شهری در آسیا و اقیانوسیه با کاهش سالانه میانه به ترتیب ۱.۷ و ۲.۶ درصد پوشش سبز روبرو هستند.

وضعیت اروپا، آمریکای شمالی، آفریقا و آمریکای لاتین

در مقابل، شهرهای اروپا و آمریکای شمالی به طور متوسط سالانه حدود ۱ درصد افزایش پوشش سبز دارند. تغییرات در شهرهای آفریقا و آمریکای لاتین کوچک‌تر و ناپایدارتر است.

توزیع نابرابر پوشش سبز شهری

احمد حماد، پژوهشگر ارشد شرکت Decatab PTE LTD در سنگاپور، می‌گوید: «پوشش سبز در بسیاری از شهرها نه تنها کاهش می‌یابد، بلکه به طور نابرابر توزیع شده است.»

او اضافه می‌کند: «در بسیاری از شهرها، فضاهای سبز در مناطقی که مردم زندگی می‌کنند کم است.»

این نابرابری، سوالات جدی درباره عدالت و دسترسی به فضاهای سبز ایجاد می‌کند، به خصوص در شرایطی که موج‌های گرما و سایر فشارهای اقلیمی تشدید می‌شوند.

اهمیت پوشش سبز به عنوان زیرساخت عمومی

پوشش سبز شهری تنها یک رفاه تجملی نیست؛ بلکه بخشی از زیرساخت‌های عمومی است که می‌تواند جان‌ها را نجات دهد. در بسیاری از شهرها، محله‌های ثروتمندتر پوشش سبز بیشتری دارند، در حالی که جوامع کم‌درآمد که بیشتر در معرض اثرات اقلیمی قرار دارند، کمتر از سایه و درخت بهره‌مند می‌شوند.

ابزاری برای برنامه‌ریزی شهری

مزایای روش جدید

قدرت روش پایش جدید در قابلیت گسترش و دسترسی آسان آن است. هر کسی – از دولت‌های محلی گرفته تا سازمان‌های بین‌المللی – می‌تواند از این مدل استفاده کند و آن را به‌روزرسانی کند. این کار با استفاده از داده‌های رایگان ماهواره Sentinel-2 و سوابق اقلیمی امکان‌پذیر است.

برنامه‌ریزان شهری می‌توانند داده‌های GVI را با شاخص‌هایی مانند مصرف انرژی، نتایج بهداشتی و روند دما ترکیب کنند تا تلاش‌های سبزسازی را به شکلی مؤثرتر هدف‌گذاری کنند.

منبع باز و به‌روزرسانی در زمان واقعی

مدل به صورت منبع باز ارائه شده و به روزرسانی‌های زمان واقعی دارد. این ابزار امکان تصمیم‌گیری هوشمند، مبتنی بر داده و عادلانه برای سبزسازی شهرها را فراهم می‌کند.

برنامه‌ریزی برای آینده‌ای سبزتر

این تحقیق با اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد، به‌ویژه هدف یازدهم که به ساخت شهرها و جوامع پایدار اختصاص دارد، هماهنگ است.

با شدت گرفتن تأثیرات اقلیمی، نویسندگان معتقدند شهرها باید حفاظت و گسترش زیرساخت‌های سبز را در برنامه‌ریزی شهری در اولویت قرار دهند.

فالچتا می‌گوید: «نتایج ما می‌تواند سیاست‌های سبزسازی هدفمند را پشتیبانی کند. با افزایش شدت تغییرات اقلیمی، اطمینان از دسترسی برابر به فضای سبز بیش از هر زمان دیگری ضروری است. کار ما می‌تواند منبع ارزشمندی برای تصمیم‌گیری‌های عادلانه و هدفمند در این زمینه باشد.»

نتیجه‌گیری

در دوره‌ای که شهری‌شدن سریع و عدم قطعیت‌های اقلیمی رو به افزایش است، شهرها به ابزارهایی نیاز دارند که به رشد پایدار آن‌ها کمک کند. این رویکرد جدید برای پایش پوشش سبز خیابانی نه تنها نمایی از وضعیت فعلی ارائه می‌دهد، بلکه نقشه راهی برای آینده‌ای مقاوم‌تر، عادلانه‌تر و سبزتر در شهرها فراهم می‌کند.