تکامل انسان در تبت: چگونه بدن ما با کمبود اکسیژن سازگار می‌شود؟
مطالعه جدیدی با محوریت تکامل انسان در تبت انجام شده که نشان می‌دهد چطور بدن ما می‌تواند کمبود اکسیژن را تحمل کند؟
انسان‌ها هنوز به تکامل خود ادامه می‌دهند و با محیط اطرافشان سازگار می‌شوند. این سازگاری‌ها در بدن انسان ثبت شده‌اند و نشان می‌دهند که چگونه در طول زمان تغییر کرده‌ایم. یکی از جالب‌ترین نمونه‌های این تکامل، سازگاری انسان‌ها با زندگی در ارتفاعات بالای فلات تبت است، جایی که سطح اکسیژن هوا به‌طور قابل توجهی کمتر از مناطق کم‌ارتفاع است.
چالش کمبود اکسیژن در ارتفاعات بالا
برای بسیاری از افراد، زندگی در ارتفاعات بالا می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. کوهنوردان اغلب با بیماری ارتفاع مواجه می‌شوند که ناشی از کاهش فشار هوا و در نتیجه کاهش میزان اکسیژن دریافتی با هر نفس است. این شرایط می‌تواند منجر به هیپوکسی (کمبود اکسیژن در بافت‌های بدن) شود؛ اما در فلات تبت جوامع انسانی نه تنها با این شرایط کنار می‌آیند، بلکه در آن شکوفا می‌شوند.
بیش از ۱۰,۰۰۰ سال است که انسان‌ها در این منطقه ساکن شده‌اند و در این مدت، بدن آن‌ها تغییراتی کرده است که به آن‌ها امکان می‌دهد از هوایی با اکسیژن کم، بیشترین استفاده را ببرند. این سازگاری‌ها به گونه‌ای است که اکسیژن به طور موثرتری به سلول‌ها و بافت‌های بدن منتقل می‌شود.
سینتیا بیل، انسان‌شناس دانشگاه کیس وسترن رزرو سال‌هاست که در حال مطالعه پاسخ انسان به شرایط زندگی در محیط‌های کم‌اکسیژن است. در تحقیقاتی که در اکتبر ۲۰۲۴ منتشر شد، او و تیمش برخی از سازگاری‌های خاص در جوامع تبتی را شناسایی کردند. این تحقیقات نشان داد که چگونه برخی ویژگی‌های خون به انتقال بهتر اکسیژن کمک می‌کنند.
نقش انتخاب طبیعی در تکامل
برای درک این سازگاری‌ها، محققان به یکی از نشانه‌های تناسب تکاملی یعنی موفقیت تولیدمثل توجه کردند. زنانی که فرزندان زنده به دنیا می‌آورند، ویژگی‌های خود را به نسل بعدی منتقل می‌کنند. ویژگی‌هایی که شانس بقا و موفقیت فرد را در یک محیط خاص افزایش می‌دهند، بیشتر در زنانی یافت می‌شوند که می‌توانند فشارهای بارداری و زایمان را تحمل کنند.
در مطالعه‌ای روی ۴۱۷ زن ۴۶ تا ۸۶ ساله که تمام عمر خود را در نپال و در ارتفاعات بالای ۳,۵۰۰ متر زندگی کرده‌بودند، محققان دریافتند که زنانی با سطح هموگلوبین متوسط (نه خیلی بالا و نه خیلی پایین) بیشترین تعداد فرزندان زنده را داشتند. جالب اینجا بود که اشباع اکسیژن هموگلوبین در این زنان بالا بود. این یافته‌ها نشان می‌دهد که سازگاری‌ها به گونه‌ای است که انتقال اکسیژن به سلول‌ها و بافت‌ها را به حداکثر می‌رساند، بدون اینکه خون غلیظ‌تر شود و فشار بیشتری به قلب وارد کند.
زنانی که بیشترین موفقیت تولیدمثلی را داشتند، جریان خون بیشتری به ریه‌هایشان داشتند و بطن چپ قلب آن‌ها نیز بزرگ‌تر از حد متوسط بود. این ویژگی‌ها به افزایش نرخ انتقال و تحویل اکسیژن کمک می‌کنند و به بدن امکان می‌دهند از اکسیژن کم موجود در هوا بیشترین استفاده را ببرد.
علاوه بر عوامل فیزیکی، عوامل فرهنگی نیز می‌توانند در این سازگاری‌ها نقش داشته باشند. زنانی که در سنین پایین‌تر ازدواج می‌کنند و مدت طولانی‌تری ازدواج می‌مانند، احتمال بارداری بیشتری دارند که این نیز به افزایش تعداد فرزندان زنده کمک می‌کند. با این حال، حتی با در نظر گرفتن این عوامل، ویژگی‌های فیزیکی همچنان نقش مهمی ایفا می‌کنند.
نتیجه‌گیری
این تحقیقات نشان می‌دهد که چگونه انسان‌ها در حال تکامل هستند و با محیط‌های چالش‌برانگیز سازگار می‌شوند. فلات تبت نمونه‌ای زیبا از این فرآیند است که به ما کمک می‌کند درک بهتری از چگونگی و چرایی تنوع زیستی گونه‌ی انسان داشته باشیم. همان‌طور که سینتیا بیل می‌گوید: «این یک نمونه از انتخاب طبیعی در حال انجام است. درک چگونگی سازگاری جمعیت‌هایی مانند این‌ها، درک بهتری از فرآیندهای تکامل انسان به ما می‌دهد.»
این تحقیقات در مجله Proceedings of the National Academy of Sciences منتشر شده است.
در گجت نیوز بخوانید:
