درمان با سلول‌های بنیادی فعالیت مغز را پس از سکته بهبود می‌بخشد
1
هر ۴۰ ثانیه، یک نفر در ایالات متحده دچار سکته مغزی می‌شود. از میان بازماندگان سکته‌های ایسکمیک – که شایع‌ترین نوع سکته هستند – تنها حدود ۵٪ بهبودی کامل پیدا می‌کنند. بقیه اغلب با مشکلات طولانی‌مدت مانند ضعف، درد مزمن یا صرع مواجه می‌شوند.
اکنون، مطالعه‌ای جدید از مؤسسه گلداستون و شرکت داروسازی بازسازی‌کننده «سان‌بایو» امید تازه‌ای ارائه کرده است. دانشمندان نشان داده‌اند که یک درمان مبتنی بر سلول‌های بنیادی می‌تواند فعالیت طبیعی مغز را پس از سکته بازگرداند – حتی اگر یک ماه پس از سکته تجویز شود.
رویکرد انقلابی برای بهبودی پس از سکته
اکثر درمان‌های فعلی سکته باید ظرف چند ساعت پس از سکته تجویز شوند تا مؤثر باشند. اما درمان جدید سلول‌های بنیادی در آزمایش‌ها روی موش‌ها حتی مدت‌ها پس از سکته نیز مؤثر بوده است.
«در حال حاضر هیچ درمانی وجود ندارد که بتوان آن را هفته‌ها یا ماه‌ها پس از سکته برای جلوگیری از علائم طولانی‌مدت تجویز کرد، بنابراین این یافته بسیار هیجان‌انگیز است.» این سخن دکتر جین پاز، محقق ارشد این مطالعه است.
او اضافه کرد: «یافته‌های ما نشان می‌دهد که این بازه زمانی برای مداخله و ایجاد تغییر، خیلی دیر نیست.»
بیش از یک دهه است که پژوهشگران سلول‌های بنیادی اصلاح‌شده را برای درمان سکته و آسیب‌های مغزی مطالعه می‌کنند. آزمایش‌های بالینی نشان داده‌اند که این سلول‌ها به برخی بیماران کمک کرده‌اند تا توانایی حرکت خود را بازیابند. با این حال، دانشمندان از چگونگی این بهبودها در مغز مطمئن نبودند.
این مطالعه جدید اولین مطالعه‌ای است که اثرات مستقیم سلول‌های بنیادی بر فعالیت مغز را ثبت کرده و راه را برای بهبود روش‌های درمان با سلول و توسعه سایر درمان‌های هدفمند برای مغز هموار کرده است.
پرداختن به بیش‌فعالی مغز
سکته‌های ایسکمیک جریان خون به مغز را مسدود کرده و سلول‌ها را از اکسیژن و مواد مغذی محروم می‌کنند. این وضعیت منجر به مرگ سلولی و تغییر در فعالیت مغز می‌شود.
پژوهشگران، از جمله دکتر پاز، نحوه آسیب‌های ماندگار سکته مانند صرع را مطالعه کرده‌اند. آن‌ها دریافتند که نواحی آسیب‌دیده مغز بیش‌فعال می‌شوند و سیگنال‌های بیش از حدی به سایر قسمت‌های مغز ارسال می‌کنند.
«این بیش‌فعالی با مشکلات حرکتی و تشنج مرتبط بوده است، اما تاکنون هیچ درمانی برای معکوس کردن آن به‌طور مؤثر توسعه نیافته است.» دکتر پاز، که استادیار دانشگاه کالیفرنیا سانفرانسیسکو و یکی از اعضای کنسرسیوم بین‌المللی صرع پس از سکته است، این‌گونه توضیح می‌دهد.
سلول‌های بنیادی در مغز آسیب‌دیده از سکته
در این مطالعه، پژوهشگران سلول‌های بنیادی انسانی اصلاح‌شده را یک ماه پس از سکته به مغز موش‌های آسیب‌دیده تزریق کردند. سپس فعالیت مغز را بررسی و واکنش‌های سلولی را تحلیل کردند.
نتایج شگفت‌انگیز بود. درمان با سلول‌های بنیادی بیش‌فعالی را کاهش داد و عملکرد طبیعی نورون‌ها را بازگرداند. همچنین پروتئین‌ها و سلول‌هایی که برای ترمیم مغز ضروری هستند، افزایش یافتند.
شگفت‌انگیزتر اینکه، با وجود باقی ماندن کمتر از ۱٪ سلول‌های پیوندی در مغز موش‌ها پس از یک هفته، تأثیرات آن‌ها همچنان باقی بود.
دکتر باربارا کلاین، دانشمند ارشد سان‌بایو و نویسنده اصلی این مطالعه، گفت: «به نظر می‌رسد این سلول‌ها اساساً فرایندهای ترمیمی مغز را فعال می‌کنند. این ممکن است یک فرصت جدید برای بازیابی مغز، حتی در مرحله مزمن پس از سکته، ایجاد کند.»
تأثیرات درمان بر شیمی خون
آزمایش‌های خون یافته کلیدی دیگری را آشکار کردند. سکته شیمی خون را تغییر داده و مولکول‌هایی را افزایش می‌دهد که با التهاب و سلامت ضعیف مغز مرتبط هستند. درمان با سلول‌های بنیادی این سطوح را به حالت طبیعی بازگرداند.
دکتر پاز گفت: «این اثرات آن‌قدر چشمگیر بود که ما بارها آزمایش‌ها را تکرار کردیم، زیرا باورش برایمان سخت بود.»
او افزود: «شگفت‌انگیز است که می‌توان چیزی را به مغز تزریق کرد که عمر کوتاهی دارد، اما اثرات ماندگاری بر بیش‌فعالی مغز و حتی در سایر قسمت‌های بدن داشته باشد.»
درمان با سلول‌های بنیادی و بهبودی سکته
این مطالعه نشان می‌دهد که بازماندگان سکته – حتی کسانی که در مرحله مزمن قرار دارند – ممکن است هنوز امید به بهبودی از طریق درمان با سلول‌های بنیادی داشته باشند.
دکتر اگنیشکا سیسلکا، محقق پسادکترا در آزمایشگاه دکتر پاز و یکی از نویسندگان اصلی مطالعه، گفت: «این یافته‌ها به ما می‌گوید ممکن است برای بیماران با آسیب مزمن مغزی که تاکنون گزینه درمانی نداشتند، امیدی وجود داشته باشد.»
با این حال، تحقیقات بیشتری لازم است تا تأیید شود که کاهش بیش‌فعالی منجر به کاهش علائم در بیماران می‌شود. اگر این‌گونه باشد، دانشمندان می‌توانند داروهایی توسعه دهند که اثرات سلول‌های بنیادی را تقلید کنند.
سلول‌های خاصی که در این مطالعه استفاده شدند، با نام SB623، توسط شرکت سان‌بایو برای درمان نقص‌های حرکتی ناشی از سکته و آسیب‌های مغزی تولید شده‌اند.
ژاپن اخیراً این درمان را برای فلج مزمن حرکتی ناشی از آسیب مغزی تایید کرده است. شرکت سان‌بایو همچنین به دنبال تایید FDA برای استفاده گسترده‌تر از این درمان است.
تحولی در درک و درمان آسیب مغزی پس از سکته
این مطالعه از مؤسسه گلداستون گامی مهم در درک و درمان آسیب‌های مغزی پس از سکته است. اگر تحقیقات بیشتر این یافته‌ها را تایید کنند، درمان با سلول‌های بنیادی می‌تواند تحول عظیمی در بهبودی از سکته ایجاد کرده و به میلیون‌ها نفر که در حال حاضر با ناتوانی‌های مادام‌العمر روبه‌رو هستند، امید تازه‌ای ببخشد.
این مطالعه در مجله Molecular Therapy منتشر شده است.
