تصاویر؛ تصویر اسکلت کشف شده را ببینید؛ دفن مردگان در خانه‌های مسکونی
بیش از ۳دهه از کاوش های اشمیت می گذشت که هیئتی از سازمان میراث فرهنگی، دانشگاه تهران و دانشگاه برادفورد، تپه چشمه‌علی را با هدف تاریخ‌گذاری لایه‌های باستانی آن حفاری کرد.
کد خبر :
۲۴۲۸۸۱
۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۴ –
۲۳:۲۳
در سال ۱۳۷۷ تپه‌های چشمه‌علی دوباره برای انجام تحقیقات باستان‌شناسی حفاری شد. در این تحقیقات باستان‌شناسی اطلاعات و اجناس بسیاری کشف شد که تاریخ پیشینه حضور انسانی را در این محدوده بیان می کند.
سید محسن ماجدی، درباره این کاوش ها می گوید: «ترانشه‌هایی در ابعاد ۲ متر × ۵ متر در شرق و غرب تپه ایجاد و تا عمق ده متری، آثار فرهنگی هزاره‌های ششم، پنجم و اوایل چهارم پیش از میلاد کشف شد. از لحاظ زمانی تپه فعلی چشمه‌علی مربوط به دوره‌های فرهنگی نوسنگی (سِیلک I)، کالکولتیک انتقالی (سیلک II) و کالکولتیک قدیم (سیلک III) است. در این کاوش ها مشخص شد که در دوره اول (نوسنگی)، ساکنان چشمه‌علی درگذشتگان خود را با ابزارهای سنگی و سفالی و مهره‌های صدفی در کف خانه‌های مسکونی دفن می‌کردند.»
این ری‌پژوه می‌افزاید: «یافته‌های پراکنده کاوشِ ۱۳۷۷ و مطالعات مقایسه‌ای نشان می‌دهد خانه‌های دوره اول با چندین اتاق و دیوارهای خشتی است. در این دوره خانوارهای چشمه‌علی متعدد بوده و تعداد اتاقها ارتباط مستقیمی با تعداد افراد هر خانواده داشته است. براساس مطالعات استخوان‌شناسی، خوک، گاو، بز و گوسفند اهلی شده بودند. وجود دوک نخ‌ریسی نشان دهنده اهلی شدن حیوانات و تولید پشم است. همچنین کشف تنورهای پخت نان، رواج کشت گندم را در این منطقه ثابت می‌کند. بیشتر اطلاعات مربوط به محوطه باستانی چشمه‌علی از سفالینه‌های مکشوفه در این منطقه به دست آمده بود. این سفالها بیانگر سیر تکامل سفالگری و تغییر سبک نقوش در هر سه دوره است. ساکنان دوره اولیه چشمه‌علی سفالهای ساده نخودی رنگ با نقوش ابتدایی هندسی تولید می‌کردند و داخل کوره‌های باز می‌پختند. این مردم با گل غیر استاندارد و به صورت غیرتخصصی، بیشتر کاسه‌هایی با کف صاف و مقعر و کاسه‌های عمیق با لبه صاف می‌ساختند.»
در دوره دوم (انتقالی کالکولتیک) تحولات چشمگیری در سفالگری، روابط اجتماعی و اقتصادی و تجارت با مناطق دور دست برقرار شد. با مخلوط گل و شن نرم سفالهای ظریف بیشتر به رنگ قرمز تند ساخته و سپس با نقوش ترکیبیِ هندسی، گیاهی و حیوانی، سطح بیرونی ظرف تزیین و با حرارت مناسب جلا داده شد. ظرافت این ظرف ها در نوع خود در ایران کم نظیر است.
به گفته ماجدی، در این دوره اجساد را در کف خانه‌ها دفن می‌کردند. همچنین تحقیقات روی خاک‌سپاری ۲ نفر در کنار اجاق و در محوطه مخصوص پخت‌وپز مشخص شد که همراه یکی از آنها یک ابزار سنگیِ وارداتی و کاسه‌ای کوچک دفن شده بود. از طرحهای باقی‌مانده اشمیت می‌توان دریافت که دفن مهره‌های وارداتی و محلی به همراه اجساد مردگان، از مشخصات خاک‌سپاری در این دوره بوده است. استفاده از چرخِ کُنْد سفالگری، که نشان تولید و صدور و تخصصِ ساخت سفال و نیز روش فتیله‌ای ساخت سفال از ویژگی‌های سفالگری دوره سوم است. در این دوره همچنین با نوآوری در شکل و نقش سفال، آبخوری‌های کوچک و خمره‌های بزرگ ذخیره غذا ساخته شده و سفالگران با حرکت آزادتر دست، در تولید آثار خود خلاقیت بیشتری به خرج داده‌اند. فن استفاده و تولید مس از سنگ مس نیز در این دوره رایج شده بود.
منبع: همشهری
