تصاویر؛ مشهورترین «خطاهای دید» که باعث می‌شوند به چشمانتان اعتماد نکنید
فرادید| خطاهای دید مغز شما را فریب می‌دهند و موجب می‌شوند چیزهایی را ببینید که به‌راستی وجود ندارند؛ از تصاویر ثابتی که انگار روی صفحه می‌چرخند گرفته تا تصاویری که حتی پس از نگاه کردن به جای دیگر، همچنان در ذهن باقی می‌مانند.
به گزارش فرادید، از دید علمی، پژوهشگران از خطاهای دید برای درک بهتر نحوه‌ی دیدن و پردازش داده‌های بصری در انسان‌ها استفاده می‌کنند؛ هرچند سازوکار بسیاری از این توهمات هنوز به‌طور کامل شناخته نشده است.
هشدار: برخی از این تصاویر ممکن است موجب سرگیجه شوند. همچنین به افراد حساس به نور توصیه می‌شود با احتیاط تماشا کنند.
ستاره‌ی تابان
توهم ستاره‌ی تابان ما را طوری فریب می‌دهد که پرتوهای روشن نور را ببینیم. این توهم از چندضلعی‌های هم‌مرکز تشکیل شده که الگوهایی شبیه تاج گل می‌سازند. اگر این توهم بر شما اثر بگذارد، پرتوهای درخشانی را می‌بینید که از نقاط تقاطع میان قله‌های بیرونی هر تاج گل عبور می‌کنند.
مغز ما در این نقاط تقاطع، نقاط روشنی را تشخیص می‌دهد، زیرا این بخش‌ها نازک‌ترین قسمت‌های الگو هستند. سپس مغز برای اتصال این نقاط، به‌شکل خودکار خطوطی از نور یا پرتوهای خیالی ایجاد می‌کند.
پژوهشگران این توهم را در مطالعه‌ای که سال ۲۰۲۱ در نشریه i-Perception. منتشر شد، معرفی کردند. مایکل کارلوویچ، یکی از نویسندگان این پژوهش و هنرمند بصری با پیش‌زمینه‌ای در علوم اعصاب، این توهم را سال ۲۰۱۹ هنگام طراحی لوگوی شرکتش، Recursia خلق کرد.
شبکه هرمان
به شبکه هرمان نگاه کنید: به‌احتمال زیاد مغزتان نقاط تیره‌ای را در محل تقاطع خطوط سفید شبکه ایجاد خواهد کرد، در حالی که این نقاط در واقع آنجا نیستند. بر اساس منابع دانشگاه آکسفورد، این توهم نخستین‌بار سال ۱۸۷۰ توسط فیزیولوژیستی به‌نام لودیمار هرمان ثبت شد.
پژوهشگران هنوز به‌طور کامل مکانیزم عملکرد این توهم را کشف نکرده‌اند، اما ممکن است با پاسخ‌دهی سلول‌های گانگلیونی شبکیه مرتبط باشد. این سلول‌ها داده‌های ورودی چشم را دریافت و منتقل می‌کنند. بر اساس مطالعات آزمایشگاه راس در دانشگاه پیتسبرگ، سلول‌های گانگلیونی به‌وسیله نور تحریک می‌شوند، اما در محل تقاطع‌ها، تحریک خالص نوری کمتر از دیگر نقاط است، بنابراین مغز آن نواحی را تیره‌تر درک می‌کند.
کره‌های کاغذ رنگی
تصویر توهم‌زای کره‌های کاغذرنگی، مغز انسان را فریب می‌دهند تا کره‌هایی با رنگ‌های مختلف ببیند، در حالی که همه آن‌ها تنها به رنگ بژ هستند. بینایی ما اشکال را با جزئیات بیشتری نسبت به رنگ‌ها درک می‌کند. در این تصویر، نوارهای رنگی راه‌راه موجب می‌شوند رنگ کره‌ها متفاوت به نظر برسد.
به‌طور خاص، این راه‌راه‌ها که از روی کره‌ها عبور کرده‌اند، درک ما از رنگ پس‌زمینه کره‌ها را دچار اختلال می‌کنند. اگر با دقت نگاه کنید، متوجه می‌شوید رنگ نوارهای پیش‌زمینه در هر کره با سایه‌ای که کره به نظر می‌رسد، هماهنگ است. زمانی که این نوارها حذف شوند یا به پس‌زمینه بروند، رنگ واقعی کره‌ها یعنی همان بژ نمایان می‌شود.
نابینایی در انحنای خطوط
توهم نابینایی در انحنای خطوط نشان می‌دهد انسان‌ها می‌توانند یک خط منحنی را به‌اشتباه به‌شکل خط دندانه‌دار یا زاویه‌دار ببینند. در تصویر بالا، تمام خطوط دارای انحنای یکسانی هستند، اما در بخش خاکستری، نیمی از آن‌ها به‌شکل زیگزاگ یا زاویه‌دار دیده می‌شوند.
این توهم سال ۲۰۱۷ توسط کوسکه تاکاهاشی، استاد روان‌شناسی در دانشگاه چوکیو ژاپن در نشریه i-Perception منتشر شد. تاکاهاشی پیشنهاد کرد مغز انسان دارای مکانیسم‌های مجزایی برای تشخیص اشکال منحنی و زاویه‌دار است و وقتی این دو نوع درک با هم تداخل پیدا کنند، مغز به‌شکل پیش‌فرض «زوایا» را اولویت قرار می‌دهد.
اردک یا خرگوش؟
در تصویر بالا اردک می‌بینید یا خرگوش؟ تصویر دوپهلوی بالا درواقع هر دو را در خود جای داده است. این دو حیوان ویژگی‌های مشترکی دارند، اما بسته به آنچه که ذهن شما اول درک می‌کند، نوک اردک یا گوش‌های خرگوش را سمت چپ تصویر خواهید دید.
مغز ما تنها با دریافت چند نشانه، داده‌ها را تفسیر می‌کند و همین موجب می‌شود نتوانیم هر دو حیوان را هم‌زمان ببینیم. حتی وقتی دو نسخه از این تصویر کنار هم قرار بگیرند، اغلب انسان‌ها برای دیدن هر دو حیوان به شکل جداگانه، به زمینه یا سرنخ‌های بیشتری نیاز دارند.
مارهای چرخان
توهم مارهای چرخان نوعی توهم حرکتی است که در آن، حرکتی را درک می‌کنیم که در واقع وجود ندارد. تمامی اجزای تصویر بالا کاملاً ثابت هستند، با این حال، اشکال دایره‌ایِ روی‌هم‌افتاده چنان به‌نظر می‌رسند که انگار در حال چرخشند.
اگر روی نقطه‌ی خاصی از تصویر خیره شوید، اثر چرخش متوقف می‌شود. طبق مطالعه‌ی سال ۲۰۰۵ که در Journal of Vision منتشر شد، سیستم بینایی بیشتر افراد در مواجهه با الگوهای تکراری و نامتقارن ساکن، به اشتباه حضور حرکت را نتیجه‌گیری می‌کند. این طراحی الگویی از فعالیت عصبی را در مغز ایجاد می‌کند که معمولاً هنگام مشاهده‌ی یک جسم متحرک دیده می‌شود.
سایه‌ی صفحه شطرنجی
در توهم سایه‌ی صفحه شطرنجی، مغز ما فریب می‌خورد و دو خانه‌ی کاملاً هم‌رنگ را متفاوت درک می‌کند. این توهم توسط ادوارد آدل‌سون، استاد علوم بینایی در مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT) خلق شده است.
خانه‌ای که با «A» مشخص شده، به دلیل قرار گرفتن کنار خانه‌های روشن‌تر، تیره‌تر به نظر می‌رسد. در مقابل، خانه‌ی «B» که در سایه قرار دارد و میان خانه‌های تیره‌تر است، روشن‌تر دیده می‌شود. وجود سایه‌ی استوانه نیز به تقویت این توهم کمک می‌کند.
سیستم بینایی ما وظیفه دارد داده‌های بصری را به اجزای معنادار تجزیه کند تا ماهیت اشیایی را که می‌بینیم، درک کند. اگرچه معمولاً این کار را به‌خوبی انجام می‌دهد، اما در شناسایی دقیق شدت واقعی نور چندان توانمند نیست.
شبکه‌ی درخشان
توهم شبکه‌ی درخشان سبب می‌شود مغز ما نقاط تیره‌ای را درون دایره‌های سفیدی که در محل تقاطع خطوط شبکه قرار دارند، درک کند. این نقاط طوری ظاهر و ناپدید می‌شوند که به‌ویژه هنگام حرکت چشم، آن‌قدر سریع در میدان دید جانبی ما چشمک می‌زنند که برخی افراد ممکن است نتوانند برای مدت طولانی به این تصویر نگاه کنند.
این توهم نسخه‌ای اصلاح‌شده از توهم شبکه‌ی هرمان است؛ آن هم نقاط تیره‌ای را در محل تقاطع خطوط روشن ایجاد می‌کرد، اما شبکه‌ی درخشان از دید بصری اثرگذارتر و فریبنده‌تر است.
اگر سعی کنید مستقیم به یکی از این نقاط تیره نگاه کنید، بلافاصله ناپدید می‌شود.
مترجم: زهرا ذوالقدر
