کشف یک «چهرۀ غیرمنتظره» در مقبرۀ ۱۳۰۰ سالۀ چینی
فرادید| سال ۲۰۱۸، عملیات احداث جاده در مرکز استان شانشی در شمال چین، منجر به کشفی باستان‌شناسی و غیرمنتظره شد. پژوهشگران در این منطقه به آرامگاهی از دوران سلسله تانگ دست یافتند که قدمتش به سال ۷۳۶ میلادی بازمی‌گردد. دیوارهای این مقبره با نقاشی‌های دقیقی تزئین شده‌اند که روایتگر صحنه‌هایی از زندگی روزمره آن دوره هستند. این مقبره متعلق به مردیست که در سن ۶۳ سالگی درگذشته و روی دیوارهای آن تصاویری از فعالیت‌هایی چون پخت‌وپز و حمل آب دیده می‌شود؛ نمایی نادر از زندگی اجتماعی و خانوادگی آن زمان.
به گزارش فرادید، نقاشی‌های درون آرامگاه کم و بیش تمام سطوح اتاقک تدفین را پوشانده‌اند و فعالیت‌هایی مانند آسیاب کردن غله توسط زنان و تهیه رشته‌فرنگی توسط مردان را نشان می‌دهند. در یکی از صحنه‌ها، زنی در حال کشیدن آب با کمک چرخ چاه دیده می‌شود، در حالی که دیگران در حال پوست‌گیری غله و کوبیدن برنج هستند.
این روایت تصویری گواه نقش‌های اجتماعی و کارهای روزمره در جامعه تانگ است. سبک هنری این آثار بازتاب سنت‌های هنری سلسله تانگ است، با خطوط برجسته، سایه‌پردازی‌های ساده و نمایشی دوبعدی که مشخصه هنر تدفینی آن دوره بوده است.
عکسی از نقاشی اتاق سفال‌سازی داخل آرامگاه
اما آنچه توجه پژوهشگران را بیش از هر چیز جلب کرده، تصویر آشکار یک چهره خارجی میان افراد چینی است. این مرد با موهای بلوند به روشنی با دیگر شخصیت‌ها تفاوت دارد. پروفسور ویکتور شیونگ از دانشگاه ایالتی میشیگان غربی او را یک سُغدی شناسایی کرده؛ مردمانی از آسیای مرکزی که نقش مهمی در تجارت جاده ابریشم ایفا می‌کردند. سغدی‌ها بیشتر به عنوان بازرگانان و واسطه‌های فرهنگی میان امپراتوری تانگ و مناطقی که امروزه تاجیکستان و ازبکستان نام دارند، شناخته می‌شدند.
حضور این فرد سغدی در یک آرامگاه چینی پرسش‌های جالبی ایجاد کرده است. آیا او تاجر بوده؟ دیپلمات بوده؟ یا بیگانه‌ای پرنفوذ که نقش مهمی در جامعه محلی داشته؟ این کشف نشان می‌دهد افراد خارجی ممکن بود در جامعه چین آن زمان پذیرفته یا دست‌کم به رسمیت شناخته شوند و این نکته بیانگر مرزهای فرهنگی باز در مسیر باستانی جاده ابریشم است.
نقاشی یک‌زن چینی به همراه مردی با موهای روشن با یک شتر و چند اسب در داخل آرامگاه
جاده ابریشم تنها یک مسیر تجاری نبود، بلکه شاه‌راهی برای تبادل فرهنگی، مذهبی و هنری نیز محسوب می‌شد. سغدی‌ها افزون بر تجارت ابریشم، ادویه و دیگر کالاهای گران‌بها، مجموعه‌ای از آداب، رسوم و باورهای فرهنگی و دینی را نیز به امپراتوری تانگ وارد کردند. تأثیر آن‌ها تنها به حوزه بازرگانی محدود نبود و در هنر، موسیقی و حتی سنت‌های آشپزی چین قابل‌مشاهده است.
نقاشی‌های این مقبره نشان می‌دهند این تعاملات چندفرهنگی به لایه‌های عمیق‌تری از جامعه از جمله آیین‌های تدفین نفوذ کرده‌اند. به تصویر کشیدن یک فرد سغدی کنار چینی‌ها در فضایی چنین شخصی، بیانگر روایتی گسترده‌تر از درهم‌تنیدگی فرهنگی است. صحنه‌هایی از سفر، قربانی‌دادن و آیین‌ها گواه این هستند که این آثار هنری نه تنها زینتی، بلکه روایی و بازتاب هویت متوفی در جهانی پیوسته و چندفرهنگی هم بوده‌اند.
این مقبره و دیوارنگاره‌های آن، پنجره‌ای به روی جامعه پیچیده چین دوران تانگ گشوده و نشان می‌دهد چگونه مسیرهای تجارت بین‌المللی، فرهنگ‌های محلی را شکل داده‌اند. حضور چهره‌ی بیگانه و بازرگان در این صحنه‌ها، اهمیت جاده ابریشم را ورای اقتصاد نشان می‌دهد. این نقاشی‌ها در حالی که لحظات روزمره و آیینی را به تصویر می‌کشند، حکایت از جامعه‌ای دارند که در آن، تأثیرات بیگانه و بومی در هم آمیخته و به این ترتیب روایت تاریخی چین باستان را غنی‌تر کرده‌اند.
مترجم: زهرا ذوالقدر
