آیا بازیافت پیشرفته پلاستیک واقعاً کار می‌کند؟ بررسی عملکرد و چالش‌ها
1
در حالی‌که تولید پلاستیک و توسعه فناوری‌های بازیافت پیشرفته همچنان رو به افزایش است، حجم زباله‌های ناشی از آن نیز به‌طور نگران‌کننده‌ای گسترش می‌یابد. در این میان، فشار عمومی بر شرکت‌های تولیدکننده پلاستیک نیز بیشتر شده تا در برابر چالش‌های زیست‌محیطی ناشی از آلودگی و ضعف بازیافت پاسخ‌گو باشند؛ مسائلی که از زباله‌دان‌های شهری تا سواحل دوردست گسترده شده‌اند.
تبلیغات پرزرق‌وبرق برای فناوری قدیمی
دکتر دیویس آلن، پژوهشگر ارشد در مرکز یکپارچگی اقلیمی، به تلاش برخی شرکت‌های پتروشیمی برای معرفی فناوری «بازیافت پیشرفته» به‌عنوان راه‌حلی سریع برای بحران پلاستیک اشاره می‌کند.
در تبلیغات این شرکت‌ها، فناوری‌های بازیافت پیشرفته به‌عنوان ابزاری مؤثر برای بازیافت انواع پلاستیک‌های سخت‌قابل‌بازیافت معرفی می‌شوند. اما حقیقت این است که روش‌های شیمیایی مورداستفاده در این فناوری‌ها از دهه ۱۹۷۰ وجود داشته‌اند و بارها با موانع جدی روبه‌رو شده‌اند.
فناوری‌ای که از گذشته آمده اما هنوز کارآمد نیست
موانع علمی و اقتصادی
تحلیل‌گران حوزه علم و سیاست معتقدند که فناوری‌های بازیافت پیشرفته، عملکردی در حد ادعاهای تبلیغاتی ندارند. گزارشی در سال ۲۰۲۲ از خبرگزاری رویترز نشان داد که بسیاری از کارخانه‌هایی که این روش‌ها را امتحان کرده بودند یا شکست خوردند، یا پیشرفت کندی داشتند یا حتی هیچ‌گاه به بهره‌برداری نرسیدند. گزارش جداگانه‌ای از شرکت مشاوره‌ای مک‌کینزی نیز بر این نکته تأکید داشت که این روش‌ها از نظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه نیستند و همین موضوع مانع گسترش آنها در مقیاس وسیع شده است.
نیاز به پلاستیک خالص و بدون آلودگی
بسیاری از این فناوری‌ها تنها زمانی عملکرد قابل قبولی دارند که مواد اولیه پلاستیکی همگن، تمیز و بدون آلودگی باشند. وجود آلودگی غذایی یا پلاستیک‌های مخلوط، هزینه‌های فرآوری را افزایش می‌دهد که در درازمدت برای اکثر شرکت‌ها قابل‌تحمل نیست.
محصول نهایی؛ بیشتر سوخت تا پلاستیک
بخش عمده‌ای از خروجی این فرایندها به جای پلاستیک نو، تبدیل به سوخت یا موم می‌شود. پژوهشگران آزمایشگاه ملی انرژی‌های تجدیدپذیر آمریکا نیز اشاره کرده‌اند که سیستم‌های پیرولیز و گازی‌سازی اغلب تنها مقدار کمی از پلاستیک ورودی را به مواد خام قابل استفاده در تولید محصولات جدید تبدیل می‌کنند.
وعده‌هایی که تحقق نمی‌یابند
برخی از شرکت‌ها مدعی‌اند که پروژه‌های بازیافت پیشرفته می‌توانند به کاهش گازهای گلخانه‌ای و پاکسازی مناطق آلوده کمک کنند. اما تحلیل گروه زیست‌محیطی GAIA نشان داده است که بسیاری از این پروژه‌ها، به‌ویژه زمانی‌که شامل مرحله سوزاندن می‌شوند، مواد آلاینده تولید می‌کنند. همچنین به دلیل نیاز بالای این فناوری‌ها به انرژی، میزان کل انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌تواند قابل‌توجه باشد که ادعای سود زیست‌محیطی را زیر سؤال می‌برد.
نبود شفافیت و داده‌های واقعی
شهرداران بسیاری از شهرها نگران‌اند که تمرکز بیش‌ازحد بر فناوری بازیافت پیشرفته، اقدامات مؤثرتری همچون طراحی ساده‌تر بسته‌بندی یا ارتقای سیستم‌های جمع‌آوری را به تعویق بیندازد. گزارش شرکت Bain & Company در سال ۲۰۲۳ هشدار داد که اولویت دادن به بازیافت شیمیایی ممکن است به توسعه بازیافت مکانیکی و کاهش بسته‌بندی آسیب بزند.
آیا بازیافت پیشرفته واقعاً اقتصاد دایره‌ای ایجاد می‌کند؟
تعریف اشتباه از چرخش‌پذیری
تبلیغات صنعت پلاستیک اغلب از بازیافت پیشرفته به‌عنوان مسیر دستیابی به «اقتصاد دایره‌ای» یاد می‌کنند؛ مفهومی که به چرخه بی‌پایان استفاده مجدد از مواد اشاره دارد. با این حال، در بسیاری از موارد، تنها مقدار بسیار کمی از خروجی این فرایندها دوباره به پلاستیک تبدیل می‌شود و بخش زیادی از کربن موجود در فرآیند به سوخت تبدیل شده یا از بین می‌رود.
راهکار واقعی؛ کاهش تولید از ابتدا
منتقدان تأکید دارند که اقتصاد دایره‌ای واقعی تنها زمانی ممکن است که از همان ابتدا استفاده از مواد خام کاهش یابد. آنها همچنین معتقدند که بازیافت پیشرفته تنها زمانی می‌تواند مؤثر باشد که حجم زیادی از پلاستیک‌ها پیش از آن از طریق روش‌های مکانیکی بازیافت شده باشند، اتفاقی که در سطح وسیع رخ نمی‌دهد.
بدون ارتقاء جدی در جمع‌آوری و تفکیک پلاستیک‌ها، فناوری‌های پرهزینه و پیچیده نمی‌توانند از پس میلیاردها پوند پلاستیکی که در زباله‌دان‌ها، رودخانه‌ها و اقیانوس‌ها رها شده‌اند، برآیند.
تبلیغات اغراق‌آمیز بازیافت پیشرفته
افکار عمومی و سیاست‌گذاران، understandably، به دنبال راه‌حلی معجزه‌آسا برای بحران پلاستیک هستند. اما امید صنعت به بازیافت پیشرفته، موانع فنی و مالی موجود را نادیده می‌گیرد.
نیاز به شفافیت و پاسخ‌گویی
شهروندانی که با هزینه‌های مدیریت زباله‌های پلاستیکی مواجه‌اند، حق دارند حقیقت را بدانند. بسیاری از مسئولان محلی نگران‌اند که بازیافت پیشرفته تنها یک تکنیک بازاریابی باشد که توجه‌ها را از راهکارهای ساده‌تری مانند استفاده مجدد و کاهش تولید منحرف می‌کند.
تقابل واقعیت و تبلیغات
تقابل میان وعده‌های صنعت و نتایج واقعی بازیافت پیشرفته، ضرورت افزایش شفافیت، نظارت و ارائه داده‌های قابل راستی‌آزمایی را پررنگ‌تر می‌کند.
آینده بازیافت پلاستیک؛ فراتر از فناوری شیمیایی
برخی کارشناسان معتقدند که روش‌های شیمیایی ممکن است کاربرد محدودی در مورد پلاستیک‌های خاص داشته باشند. اما بیشتر تأکیدها بر این است که بازیافت مکانیکی همچنان باید ستون اصلی برنامه‌های محلی باقی بماند.
راهکارهای واقعی‌تر برای کاهش زباله پلاستیکی
ترکیب طراحی بهتر بسته‌بندی، جمع‌آوری مؤثرتر و افزایش آگاهی مصرف‌کنندگان می‌تواند تأثیر بیشتری در کاهش زباله‌های پلاستیکی داشته باشد تا تکیه بر فناوری‌هایی که هنوز نتوانسته‌اند در عمل کارایی خود را اثبات کنند.
مسئولیت قانون‌گذاران
بدون قوانین سخت‌گیرانه‌تر و شفاف‌سازی اطلاعات، نمی‌توان ارزیابی دقیقی از موفقیت یا شکست بازیافت پیشرفته داشت. شاید این فناوری‌ها در موارد خاص عملکرد مناسبی داشته باشند، اما واگذاری آینده مدیریت زباله‌ها به آنها، اقدامی مخاطره‌آمیز است.
خواسته جامعه؛ عمل‌گرایی به‌جای وعده‌های توخالی
گروه‌های مردمی و دولت‌های محلی خواهان راهکارهایی واقعی و قابل اجرا هستند، نه وعده‌هایی نیمه‌کاره. بررسی‌های متعدد نشان داده‌اند که اگر تولیدکنندگان پلاستیک نتوانند در مقیاس تجاری نتایج ملموس ارائه دهند، بازیافت پیشرفته به‌جای راه‌حل، به مانعی برای تغییر واقعی تبدیل خواهد شد.
